Сыр бойы

Тәуелсіздік алғалы бодандыққа негізделіп жазылған тарихымыздың бостандық лебімен жаңа беттері өмірге келе бастады. Соның бірі – 1941-1945 жылдардағы Отан соғысына байланысты деректер. Майдан даласында түрлі жағдайлармен тұтқынға түскен Кеңес солдаттары туралы Сталин: «Менде тұтқын жоқ, тұтқынға түскен халық жаулары» деген. 

1965 жылғы қазан айының соңғы күндері. Литва ССР-і Каунас қаласының Клайпеда тас жолы бойында орман арасындағы стратегиялық мақсаттағы ракета әскерінің қатарында үш жыл қызмет етіп, елге келдім.

Жетпіс жасқа жақындаған ғұмырымда тағдыр мені талай тұлғалармен дидарластырды. 

Маусым айының соңғы күн­дері жүдә ысып кетті. Ал  мына майор шенді жігіт ағасына ол мүлде әсер етпейтін сияқты. Өзі шырттай форма киініп алған.

Өмір деген осы, уақыт шіркін ұшқанқұстай зымырап өтіп барады. Жетпіс жасқа жақындағанда көргендер мен көңілгетүйгендерді безбенге саласың. Біреуден ілгері, біреуден кейін ғұмыр кешіп,талай азаматтармен сыйлас та сырлас болған сол бір күндерді сағынышпен ескеаласың. Өнегелі өмір жолымен жүрген айтулы азаматтардың артында қалған өшпесіздері мен өлмес істерін ұрпақтарға ұлағат ету – бізге парыз. Осындай ардақтұтар жанның бірі – Сражадин Балмағанбетов болатын. Сырекеңнің бұл өмірденөткеніне бір жыл жылжып өте шығыпты.

  БҰҰ-ның эксперті, профессорГаухар Сейтханқызы туралы бір үзік сыр

«Адам баласының бойындағы ең жаман әдет – уәдені көп беріп, орындамау. Сөзі байламды адамдарды ұнатамын». Бұл – Толыбек ағаның ісінің берекесі жоқ адамдарға ренжігенде айтатын сөзі еді.

 Адамзат баласының арғы-бергі тарихына зер салар болсаңыз, мынау жұмыр жер ықылым заманнан бері небір қантөгістер мен қақтығыстардың ошағы болып келгенін аңғарар едіңіз. Алайда бұл нәубеттердің кешегі екінші дүниежүзілік соғыспен иық тірес­тіре алмайтыны ақиқат. Күллі Еуропаны от-жалынға орап, сан миллиондаған жанды қынадай қырған, қисапсыз шығынға ұшыратқан осынау ғаламат шайқас өзінің ауқымдылығымен де, ақылға сыйыспайтын қатыгездігімен де, аза бойыңды қаза қыларлық қайғы-қасіретімен де халық жадында мәңгілікке сақталып қалған сыңайлы. Содан бері арада 75 жылға жуық уақыт өте шықса да ел жадынан өшірілер емес. Өшірілмейді де! 

Биыл Өзбекстан мемлекетінде өтіп жатқан Қазақстан жылының аясында облыстық ардагерлер кеңесінің ұйымдас­тыруымен Қызыл­орда қаласы мен Арал ауданының 38 ардагері өзбек еліне 4 күндік саяхатқа шықтық. Ташкент қаласына барып орналасып, келесі күні «Афросиаб» атты поезбен Самарқан қаласына қарай жол тарттық. Поезд 230 шақырымдық жылдамдықпен бізді небәрі 2 сағат 10 минутта жеткізді.  

Қаламгер болған соң Сыр аймағының түкпір-түкпіріне іссапарлап, бітім-болмысы бөлек тұлғалармен тұз-дәмдес болып, ашық-жарқын әңгімелесеміз. «Жақсының шарапаты жалпақ елге жетеді» деп қазақ айтқандай, бар ғұмырын ұрпаққа ұлағат етуді мұрат тұтып, ізгілік шуағымен жадыраған жандардың артында өшпес із, өлмес мұра қалады. Осындай айтулы ақсақалдардың бірегейі, текті әулеттің тұяғы, бүгінде 80 жасқа толған Кішкене Айбосынов десек, ақиқат жолынан жаза баспаған болармыз.