Сыр бойы

Бұл таңғажайып өмірде нелер болмаған, нелер өтпеген?! Оның қайсысын есітесің, білесің, оқисың, мүмкіндігіңе қарай ойыңа тоқисың. Қайсыбір болған оқиғалар, жағымды, жарасымды сөздер кімді де болса ойландырады, толғандырады.

Қазақ тарихындағы ХVII-XVIII ғасырлар – халықтың алуан түрлі қиын-қыстау жағдайларын басынан өткізген кезеңі. Қазақ хандығы мемлекетін көрнекті тұлғалардың басқаруы кезіндегі материалдық және рухани мәдениет салалары бойынша нығаюы, қуаттануы да жүзеге асырылды. Ежелгі Тұран, Алаш жұртының атамекендерін, ата қоныстарын тұтастандыра Қазақ хандығы мемлекетінің туының астында біріктіре нығайту, өркендету – өте күрделі саяси-әкімшілік басқару ісі. 

Адамзатқа Құран-кәрімнің түсе бастаған мезеті қадір түні делінген. Асыл пайғамбарымыз: "Алла Қадір түнін үмбетіме сый ретінде тарту етті, бұл бұрынғы үмбеттерге берілмеген” деп Қадір түнінің қадірін білуге шақырған. Хадистерде: "Кімде-кім сауабын тек қана Алладан күтіп, сол түнді ықыласпен, ғибадат жасаумен өткізсе, күнәлары кешіріледі” дейді.

Ғаламтордың соңғы онжылдықта өте жылдам дамығаны сонша қазір адамдардың онсыз тірлігі бітпейтіндей көрінеді. Оның орнын ештеңе баса алмайды, ешқандай балама жоқ. Интернет білім алуға, жаңа затты білуге құштар адамның немесе ермек етіп, көңіл көтергісі келетіннің шөлін қандыратын терең көл іспеттес.

Ел еңсесін көтеріп, жырын көкке самғатып, ақын Нартайдың атақ-даңқы дүркіреп тұрған кез. Көкірегі жырға толған ақын "Алғабастың” қырманында қара гармоньды құлаштай сермеп, көкке ұшқан құс­тың қанат қағысын баяулатып тұр. Нет­кен шырқау, төгілген жыр. Шаршап-шалдыққан диқандар бой жазып, бір серпіліп қалды. Алыстан "Көк жорғалы” біреу құйындатып келеді. Жас бала екен. Ауылындағы ат бапкерінің баласы екенін бірден таныды Нартай.

Жұмыр жердің бетінде сан алуан ғажайыпты көруге әбден болады. Кейбірі адам қолымен жасалған. Ендігісін табиғаттың өзі ерекшелеген. Әйтеуір, адамзат баласы үшін бағалы байлықтың бірі болып табылады. Дүниежүзіндегі дүйім ел сол игіліктерді тамашалауға әуес. Десе де ол мәдени мұралар талай қиындықты бастан өткізді. Тіпті, түрлі себептермен жер бетінен жоғалып кеткені де бар. Оған түрлі себептер баршылық. Оларды сақтап қалуға кезінде адам санасы жетпеді. Сан алуан соғыстар олардың еріксізден қирап, жермен-жексен болуына алып келді. Сондай-ақ, түрлі тосын әрекеттер де олардың көзден ғайып болуына итермеледі. Қазіргі таңда олардың кейбірінің атын естіп, тарихшылар сол ескерткіштер жайында артында жазып қалдырғаны болмаса, ондай мәдени мұралардың орнын да таба алмай қалып жатқанымыз жасырын емес.

1. Кітап оқыңыз Кітапты оқу барысында жадыңызды кейіпкерлердің мінез-құлқын, сезімін және уақиғалар жайлы ақпаратты жаттауға мәжбүрлейсіз. Мида нақты бейнелер құралып, қабылдауыңыздың жақсаруына себепші болады. Оқу сіздің зияткерлігіңізді жетілдіріп, сөздік қорыңызды байытады.

...Иә, Леонид Ильич Брежневті үлкен саясаттағы әріптестері, дос­та­ры, тіпті "ләппай тақсырға” зар болып жүретін төңірегіндегі жағымпаздар да осылай деп атайтын. Мұндайда күллі әлемді уысында ұстап отырған Бас хатшының көңілі жай тауып, аса бір рахат сезіміне бөленуші еді.

Жүрегі жайсаң, көңілі көк­тем, жаны жаз, ақжүрек аза­мат, қазақтың маңдайалды жо­ғары оқу орны  мемлекеттік уни­верситетінің математика бө­лімін тәмамдап, ұстаздық ма­мандықтың тізгінін ұстаған Әнес Бәкешұлы Өтегеновтың өмір­ден озғанына он жылға жу­ықтап қалса да, оның бей­не­сі көңілімізде жанымызда жүр­гендей елестеп, жүректің тү­бінен мықтап орын алғанын естен шығара алмайсың.

Шиелі ауданы-ежелгі Сырдария өзенінің орта ағысына орын тепкен киелі мекен. Шығысында алты алашқа белгілі Сығанақ, Бестам шаҺары, теріскейінде Оңтүстік өңірге етене сұғына жатқан қарт Қаратау жатыр. Одан әрі Арқадан бастау алып Шиелі жеріне келіп тірелетін Сарысу өзені «Таңбалы тас» тұр. Талай тарихи оқиғаның куәсі болған атақты «Телікөл» де осы өңірде. Батысы облыс орталығының шекарасына иек артқан, түстігінде байырғы сары жел өлке –Қызылқұм. Шиелі ауданы Қазақ ССР Жоғарғы Советі Президиуымының Жарлығымен 1928 жылы қыркүйек айында құрылған. Ауданның жалпы жер көлемі 3426915 га.