Сыр бойы

Туған жерінің өсіп-өркендеуіне адал еңбек еткен соғыс және еңбек ардагері «Қызыл Жұлдыз» ордені мен бірнеше медальдардың және Қазақ ССР Жоғарғы Советінің Құрмет грамотасының иегері Смайлов Әжібек алғашқы колхоз ұйымдастырушыларының бірі де бірегейі еді.

Кешегі сұрапыл соғыс жылдарында қазақтың ұлттық №101 дербес атқыштар бригадасының құрамында өшпес ерліктің үлгісін көрсетіп, сан мыңдаған жаралыларды ажал аузынан аман алып қалған әскери дәрігер, биыл туғанына 100 жыл толатын ержүрек жерлесіміз, генерал-майор Нұрулла Әлмағамбетов жайлы деректі хикаят.

Қиялыммен бала кездің қызықтарына оралсам, есіме əжем түседі. Менің əжем басқа әжеден бөлек. Себебі, ол кісі менің үлкен əжем. Яғни, әкемнің əкесінің шешесі. Аты-жөні – Патыма Әлімбетқызы.  

 Шіркін, өмір-ай, десеңізші!... Жақында Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевтың теледидардан көрсетілген ресми емес кездесуінде домбыра шертіп отырып: «Жақсылар жақсымын деп айта алмайды, Жамандар жақсымын деп айқайлайды», – деп қоңыр даусымен салған әнінен терең танымды, айшықты астарды, өрнекті өнегені байқап, ойланып қалғанымыз бар... 

Әбдіманап Құтжанов облы­сымыздың ауыл шар­уа­шы­лы­ғына, әсіресе су шар­уа­шы­лығы саласын бас­қаруда еңбегі сің­ген азамат еді. Ол сонау 60-шы жылдардың ба­сында Жам­былдағы гид­ро­­­­мелио­ра­тивтік институтты бітірісімен туған жер­ге оралып, ауыл шаруа­шы­­лығының түрлі салаларында мамандығына сай қызмет етті. Еңбегімен ерте танылған азамат осы сала­ның түрлі жауапты қызметтерін ат­қарды. Әуелі қатардағы инженер болудан бастап өзінің білік­тілігімен көзге түскен маман 1979-1983 жылдары об­лыстық су шаруашылығы басқармасы бас­тығының орын­­басары, «Казглавсель­хоз­водоснаб-жение» об­лыс­тық басқармасының бас­­тығы қызметтерін ат­қарды. Кейін облыс­тық агро­­өнді­рістік бір­лестігінің ауыл шаруа­шы­лы­ғын сумен қамта­масыз ету бөлім­шесінің бастығы қыз­ме­тінде болды.

Белгілі қаламгер, Қазалы ауданының құрметті азаматы, «Құрмет белгісі» ор­денінің иегері, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Әлмәмбет Әлішев 80 жасқа толып отыр. 

«Біз қазақ ежелден еркіндік аңсаған» деп ақындарымыз жырлағандай, халқымыз соңғы екі ғасыр бойы тәуелсіздікке толғатып, ұлт қамын ойлаған сөз зергерлері осы киелі тақырып төңірегінде толғанумен болды. Соның айғағы  –  сонау Сырым заманынан бері, хан, сұлтан, қарадан шыққан талай батыр қол бастап, қара орман қалың жұртын теңселтіп, сан рет ұлт-азаттық көтерілісіне шықты. Өткен ХІХ ғасырдың бедеріндегі Исатай, Махамбет, Көтібар, Жоламан, Есет, Ерназар, Бекет, Жанқожа, Сұраншы, Саурық, Байсейіт, Ағыбай, Бұқарбай, Ақтан, Иман, Басықара, Жанайдар, Жеке батыр, Төлебай, Жәуке, Шәкір сынды ондаған қазақ батырлары сыртқы жауларға – орыс, қоқан басқыншыларына қарсы халық қозғалыстарына қатысып, дарынды қолбасы, сайыпқыран сардар ретінде аттары аңызға айналды. Ал сол сұрапыл шайқастарда мыңдаған қазақ сарбаздары ерлік көрсетіп, майдан даласында қыршынынан қиылды. Жүздеген боздақтар Отан қорғау жолында шаһид болып, сүйектері көмусіз қалғаны бір Аллаға аян. Иә, қазақ халқы азаттық күресінің ауыр соқпақтарын басынан кешіріп, бүгінгі жарқын күндерге абыроймен ат басын тіресе, бұл ұзақ сапарда сол бір рухты ерлеріміздің ерен ерлігі, ересен үлесі барлығын ұмытуға хақымыз жоқ.

 Сұңғыла бойлы, батыр тұлғалы, сымбаты мен келбеті  келіскен, сыпайы да салмақты ішкі істер органдарының майталманы Серікбол Қуатбайұлы Тұңғышбайды көргенде әркез дана Абайдың 38-ші қарасөзіндегі «Мал, мақтан, ғиззат-құрмет адамды өзі іздеп тапса, адамдықты бұзбайды һәм көрік болады. Егерде адам өзі оларға табынып іздесе, тапса да, таппаса да адамдығы жоғалады» – дегені есіме түседі.

«Қасиет қонған –қоныс». Сырт көз біздің ата қонысымыз Жанқожа батыр ауылын осылай атайды. Ақиқаты да солай. Осынау киелі топырақта әулие әрі батыр Жанқожа Нұрмұхамедұлы, ел арасында «ақ бұлтты батыр» атанған Ақай Ақайұлы бабамыз, Қожаназар ишан, Ерлепес ишан,Суханберлі, Сарқұл қожа,Сары нысан, атақты емші Алпамыс баба, Хайрулла мақсым басқа да көптеген танымал тұлғалар өмірге келген. Ауыл сыртындағы биік төбеде Жанқожа батырдың әкесі Нұрмұхамед (Нұрымбет) пен ағасы  Өтеген жерленген үлкен зират бар. Сондай-ақ, Қазалы өңірінде ұзақ жылдар бойы болыс болған Егізбай мен «басына бақ дарып, қыдыр қонған» деп есептелген Кенжебай байдың да дәл осы жерде өмір сүргені ұрпақ жадында.

Биыл сексен жастың сеңгіріне шыққан ардақты аға туралы толғанысымызды баян етпес бұрын бірер шындықтың басын ашып алғанымыз жөн болар. Ол мынау: біріншіден, мен ол кісімен қызметтес, аралас-құралас болған емеспін. Тума-туыстығымыз да жоқ. Осы «жоқтардың» ішінде жақын таныстығымыз, сәлем түзулігі ғана бар. Бұған қоса көзі ашық, көкірегі ояу азамат ретінде ол кісінің алдымен өзіне, сонан кейін отбасына, кейін елге сіңірген еңбегінен біршама хабардармыз. Әңгіме арқауы белгілі дәрігер, тұлғасы да, тұғыры да биік Тұрғанбай Маханов жайлы болып отыр.