Сыр бойы

 

Елбасының «Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында қозғалған өлкетану ісін дамыту мәселесі Қызылордада өткен тарихшылар слётінде талқыланды.

 Біз Елбасы Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласын терең ұғынуымыз керек. Бұл философиялық еңбектің мәні мол, сері жан жақты, ой салып, рухани дүниені қозғалысқа келтіреді. Әрине, ескінің бәрі жаман, жаңаның бәрі жақсы бола бермейтіні белгілі. Одан соң, жаңғыру — тарихтан барлық құндылықтарды екшеп, жаңарған қоғамға ендіріп, ілгері қадам басу. Мақсат — өмірден тґлім алып, керекті тағылым жасау. Қоғам­ның бір саласы білім, ғылым десек, енді соған бір мысал. Ол Президент мақаласынан туындайтын нәтиже.

«Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында «Алаш алыптары» тақырыбында жас ақындар мүшәйрасы өтті. Қорқыт ата атындағы ҚМУ, «Мұстафа Шоқайтану» ғылыми-зерттеу орталығында ұйымдастырылған шара Алаш қозғалысының және Түркістан Мұхтариятының 100 жылдығына арналды.

Ердің атын елі шығарады, жердің атын ері шығарады. Бауыржан Момышұлы.

Бар өмірі мен өнегелі тірлігі алты Алашқа мәлім, сонау Арабиядан Орта Азия, түркі, қазақ жерлеріне, соның ішінде Сыр бойына ислам діні мен мәдениетін алғаш әкелгендердің бірі – халықты имандылық парасатына тәрбиелеген Әбдіжалил баб еді. Халық аузындағы әңгімелерде ол Қорасан ата деп аталады.

Шіркейлі ауылының төңірегінде Жетімасар қалашығы бар. Бұл елді мекеннің оңтүстік-шығыс жағында 5-6 шақырымда орналасқан. Бұл жалғыз болған соң «Жетім асар» деп аталған болуы керек. Жоспарында дөңгелек формалы, қалашықтың сақталған ең жоғарғы биіктігі – 7 метр. Ескерткіш тақтада қалашықтың уақыты белгісіз делінген.

Қазақстанның 100 қасиетті орындары мен кешендерінің тізімінің қатарына енген киелі орындардың бірі – Қызылорда облысындағы Бегім ана мұнарасы. Ел аузында ұлы ойшыл, дін қайраткері Қарабура әулиенің қызы Бегім сұлу туралы деректер мен аңыз әңгімелер, хисса-дастандар көп. Қылқалам шеберлерінің туындылары да бір төбе. Осы ретте, Baq.kz агенттігінің өңірдегі тілшісі әулие ана мен оның мұнарасы жайлы зерттеп көрді.

Шаған ауылынан Шіркейлі ауылына «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автодәлізімен беттесеңіз, осы екі аралықта Қос асар ІІ қалашығы көрініп тұр. Үлкен күрежолдың оңтүстік беткейіндегі қос төбе 2015 жылдан бастап Қорқыт Ата атындағы ҚМУ-дың «Археология және этнография» ғылыми-зерттеу орталығы қазба жұмыстарын жүргізіп, ежелгі қаланың орнын анықтаған.

ХХ ғасыр Ресей кеңістігінде үлкен өзгерістің хабаршысындай басталған болатын. Ел ішіндегісаяси әлеуметтік қайшылықтың күшеюі, 1905 жылғықаңтардағы жұмысшылардың бейбіт шеруін императордың әскер күшімен атқылауы, соның нәтижесінде жүздеген адамның қаза және жарадар болуы бірінші орыс революциясының тууына түрткі болғанды.Бұл қарсыласу 1907 жылға жалғасып, саяси ахуал жақсармай, қайта күшейе түсіп, 1917 жылғы ақпан революциясына жалғасты. Сан ғасырлық тарихы бар патшалық монархия тақтан түсті.