Сыр бойы

Қазалыдағы қазағым, тіршілік еткен тірмізік, Жалғанның тағы жалған екенін білгізіп. Қайда алып жөнедің, қара көзіңнен мұңды үзіп. Аттан құлаған ақыныңды көкірегіңдегі таққа мінгізіп.

Шілде айында боз дала базаң тартып, сағымға шомылғанда, жап-жасыл боп әрін бермес бұл мекен «Сіңіртек» деп аталады.

Өткен ғасырдың бас кезінде небары 23 жыл ғана жасап, аққан жұлдыздай жарқырап өте шыққан Ғани Мұратбаевты тәуелсіз еліміздің жастары өнеге тұтуы тиіс. Өйткені, бүгінгі күнді ғана емес, келешек үшін басын тігер Ғанидай жігерлі жас қазақ үшін қашанда керек. Еске салайықшы, жарқылдап тұрған жалынды жас шығыс жастардың көсемі болды. Түркістан комсомолының ІІІ-сьезінде орталық комитеттің мүшелігіне сайланса  (1920 жыл)  сонымен қатар қазақ-қырғыз бюросын да басқарды. Ал 1921 жылы әуелі Самарқан өлкелік комсомол комитетінің,  кейіннен Түркістан Республикасы комсомол ұйымы ОК-нің бірінші хатшылығына сайланды. Осы уақыт аралығында Тәшкен қаласында «Жас алаш» газетін ұйымдастырып, оның тұңғыш редакторлығын да атқарды. 

Тәуке ханның қолбасшы батыры Текей Қарпықұлының 350 жылдығына арналған шаралар жұма күні де жалғасын тапты. «Достық үйінде» «Ер Текей» кітабының тұсаукесер рәсімі өтіп, облыстық мәслихат хатшысы Н.Байқадамов  жарық көрген деректі хикаяттың тарихи деректер мен архив құжаттарына сүйенген құнды дүние болғанын айтты. Кітап авторы С.Зәкерұлы алмағайып заманда елін жаудан қорғаған батырдың өмір дерегінен сыр шертетін, тарихи шындықпен ұштасатын көркем туындының ұрпақ тәрбиесіндегі орнына тоқталды.

Облыстық медицина орталығы аймақта мамандардың ұстаханасы саналады. Себебі, мұнда қызметке келген кез келген жас дәрігер еңбек жолында саулығына сауға сұрай келген сырқат жандардың ауруынан айықтыруда талай қиындықтармен күресе жүріп шыңдалады. Дәрігердің емінен дауа тауып, дертінен айыққан жандар өмір бойы ол маманды аузынан тастамай «алтын қолды дәрігер» атап, алғысын айтып жүретіні анық. Аймаққа есімі танымал сондай білікті дәрігердің бірі – хирург Нұриддин Әмитов. Ол бүгінде медицина орталығы директорының хирургия бойынша орынбасары.

 Қызметін қанша бір жерден біліктілікпен атқарып жүрсе де жұрт назарынан таса қала беретін талай кісіні көрдік. Өйткені олар сол қызмет бабынан әрі аспайды. Тапсырманы орындайды, тәртіп бұзбайды, өзгенің мүддесіне өз жанынан қосатын қолқайыры болмайды. Біз айтқалы отырған адам олардан мүлде бөлек. Ерекше, еркін, елшіл, көптің мұқтажын жеке қажетінен жоғары қоятын жан. Әсіресе оның туған жеріне деген перзенттік сүйіспеншілігі әркімде жоқ бір биіктік. Жолығысқан адамының жадында қалып қоятын жақсы қасиеттері бір төбе.

Халқына өлшеусіз еңбек сіңірген текті тұлға­лардың өмірі мен өнегесін жамағат назарына ұсынып отырудың мәні айрықша. Биыл атақты ғалым Шахмардан Есеновтің туылғанына 90 жыл толып отыр. Алты алаштың анасы атанған Сыр өңірі еңбегін әлем мойындаған айтулы академиктің мерейлі мерекесін облыс әкімінің бастамасымен кең көлемде атап өтуде. Әсіресе, Шиелі ауданының жұртшылығы өздерінің еңбек жетістіктерін осы мерейге арнап, биылғы егін жинау науқанын қысқа мерзімде аяқтап үлгерді. Күріштен жоғары өнім алды. Осы орайда қоғам қайраткері, дарынды ғалым Шахмардан Есеновтің өмір дерегіне шолу жасамақпыз.

Кеңес НҰРПЕЙІСҰЛЫ,  ҚР ҰҒА академигі, Мемлекеттік сыйлықтың  иегері:  – Шахаң  өмірінің соңғы жылдарында (1978-1994 жж.) 1949 жылы өзі бітірген Қазақ кен-металлургия  институтының (кейін политехникалық, ал қазір Қазақ Ұлттық техникалық университеті) пайдалы қазбалардың кен көздерін іздестіру және барлау әдістері кафедрасының меңгерушісі болды, ол салиқалы ұстаз ретінде Қазақстанның халық шаруашылығы үшін жоғары білімді техникалық интеллигенция кадрларын дайындауға қомақты үлес қосты.

Қазақстан Ғылым академиясы тарихында бірнеше ірі ғалымдар оның президенті болды. Солардың ішінде Қаныш Сәтбаев пен Шахмардан Есеновтың орны бөлек. Екеуі де геолог. Бірі – Қазақстан Академиясының іргесін қалады. Екіншісі – оның ісін жалғастырды. Екеуі де  мемлекетіміздің күш-қуатына мол үлес қосты.

Мұстафа Шоқай шыққан өңірден тағы бір нар тұлғаның шықпауы мүмкін емес. Шахмардан Есенов – тек Сыр елінің ғана мақтанышы емес, бүкіл исі қазақтың маңдайына басқан тұлғасы. Биыл осынау көрнекті тұлғаның туғанына – 90 жыл.