Сыр бойы

Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласынан кейінгі жүзеге асырылып жатқан «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аз ғана уақыттың ішінде өз нәтижесін беруде. Олай дейтініміз, туған жерді түлетуге атсалысып, жанашырлық танытып жүрген азаматтардың қатары көбеюде.

Тарих тереңінен маржан сөз тартқан ақын-жырауларды, аталы сөздерімен елді аузына қаратқан көкірегі көмбе абыздарды, ежелгі ата-бабаларымыздың  өнегелі игі дәстүрлерін жалғастырушы рухы мықты жандарды біздің Сыр бойында ұзандар деп те атайтынын бала кезімде  әкемнен естігенім бар-ды. Сол ұзандардың ізіндей болған ақсақалдар  Жалағаш жерінде де аз емес. Солардың бірі туғанына 90 жыл толған Ұзақ аға Еспанов болатын.

Жаңақорғандағы Қожакент ауылында ауданның құрылғанына 90, мемлекет және қоғам қайраткері Исатай Әбдікәрімовтің туғанына 95 жыл толуына орай «Тарих. Тұлға. Қожакент» атты танымдық шара өтті. Шараның ашылу салтанатында аудан әкімі Ғалым Әміреев жұртшылықты құттықтады.

Даңқты Ыбырай атамыздың ауылынан елге танымал атақты адамдар көп шыққан. Содан болар, мұнда сырттан қонақтар ағылып, келіп-кетіп жатады. Бұған ауыл тұрғындарының еті үйреніп кеткен. «Жақсының жақсылығын айт, нұры тасысын» дегендей, бүгінгі қуанышты хабар да мектеп оқушылары мен ұстаздардан тарап жатты. Сүйіншілегендер де аз болған жоқ. Несі бар, «Жақсы сөз – жарым ырыс» болды. 

 Есімін бүкіл ел қадірлеген Қазақ КСР халық ақыны Манап Көкеновтың өнеріне, елге жасаған еңбегіне бала кезден қанық болып өстік. Ол кісінің өнеріне өз заманында да лайықты баға берілді және жылдар өткен сайын манаптану мектебінің мәртебесі биіктей түсуде. Ол кісінің өнері, еңбегі туралы айта отырып, біз онымен мақтанатын ұрпақтың қатарынанбыз. Менің айтпағым, "ұстазы мықтының ұстанымы мықты" дегендей, өмірде аға-іні болып сыйласып, өнерде ұстаз-шәкірт болып бір-бірін құрметтеп өткен жандардың ұрпағы ретінде өз пікірімді білдіру.

Сыр өңірі білімі мен білігі, кәсіби шеберлігі мол заңгерлер қауымынан кенде емес. Бұлай болуы заңды да сияқты. Әділдік жолында халқы үшін құрбан болған жалынды күрескерлер С.Есқараев, Н.Нұрмақов, С.Мәмбеевтер осы жерде дүниеге келді. Олардың ізін ала Сыр топырағы тағы да бір қауым заң заңғарларын түлетіп ұшырды. Осындай биік тұғырлы тұлғалардың ішінде шоқтығы биік бір адам бар. Ол еліне елеулі, халқына қалаулы болған азамат – Иманғали Сейітов еді.

Сыр өңірі білімі мен білігі, кәсіби шеберлігі мол заңгерлер қауымынан кенде емес. Бұлай болуы заңды да сияқты. Әділдік жолында халқы үшін құрбан болған жалынды күрескерлер С.Есқараев, Н.Нұрмақов, С.Мәмбеевтер осы жерде дүниеге келді. Олардың ізін ала Сыр топырағы тағы да бір қауым заң заңғарларын түлетіп ұшырды. Осындай биік тұғырлы тұлғалардың ішінде шоқтығы биік бір адам бар. Ол еліне елеулі, халқына қалаулы болған азамат – Иманғали Сейітов еді.

Баяу... Баяу ағып жатыр... Бүгін баяу ағып жатқан Сырдарияның жағасында тұрмын. Сарыарқаның күзгі қоңыр салқыны ұра бастаған Астананың  бойыңды тоңазытар кешегі кешінен кейінгі Сырдың мына жағасындағы жайлы рай жанымды әлдебір ой арнасына салатындай...

Телефон азаннан шырылдап бебеу қақты. Трубкасын құлағыма апарар-апармастан:–  Бұл, Шыңғыс ағаның үйі ме? – деген бейтаныс үн естілді.–  Иә, Шыңғыс ағаның үйі.– Тыңдап тұрған кім екен?– Сол ағаңның өзі.–  Мен Қызылорда қаласынан телефон ша­лып тұрмын. Сәкеңнің, Сейілбек Шауха­манов ағаның аттанып кеткенін айтуға мәжбүр болып тұрғаным...

Мойнымызда мемлекет және қоғам қайраткері Сейілбек Шаухамановтың аманаты бар еді. «Қазақ жаңғырам десе…» деген мақаласын қолымызға тапсырып тұрып, жазылған дүниенің жай-жапсарын жан-жақты түсіндірген. Осының баспасөзде жариялану жағдайын тапсырған. Тіршіліктің қамытын киіп алып, тынбайтын тірліктің соңында жүргенімізде аздаған уақыт өткізіп алдық. Сөйтіп жүргенде, Сейілбек Шаухаманұлы келместің кемесіне мініп, қайтпас сапарға аттанып кетті. Көзі тірісінде мақаласын жариялауға көмектесе алмағанымызбен, аманатқа қиянат жүрмейді. Орындалуы керек. Сол ниетпен «Айқын» газетіне арнайы ұсынып отырмыз. Әлпеті әлемтапырақ болған қоғамның, құндылықтар атаулы құнсызданып, бәсі төмендеп тұрған тұста ойлы адамның бей-жай өмір сүруі неғайбыл. Ал ол Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында ел басқару ісін қолға алып, саналы ғұмырын ұлтына арнап, халқының барақатты өмірі үшін тер төккен тұлға болса, онда жауапкершік пен міндеттің де батпандай берері бесенеден белгілі. Мақаланы редакцияға жіберер алдында тағы бір қайта қарап шықтық. Қазақтың қайраткер ұлының жанайқайы мен жанашырлығы алыстан айқайлап көрінеді. Ұлтты түзеудің, халықтық қалпымызды қайта табудың, жаппай жаңғырудың жолын көрсетіп, айтып кетіпті. «Айтарыңды айтып кет, айта алмайсың қайтып кеп» деген сөздер де біздердей кісілерге, жасы шектеулі ақсақалдарға арналса керек» депті мақаласының бір тұсында. Бәлкім, ажал періштесінің айналшықтап жүргенін сезді ме екен? Дегенмен жөні түзу, санасында саңлауы барға сәуле боп құйылар сөзін арнап кетті. Енді айтылған әңгіме қоғамның құлағына жетсе, орындалса дейсің. Ол да болар, оңалар. Тек Сейілбек Шаухамановтың ол күнді көре алмайтыны өкінішті. Оқып шығыңыз, ой түйіңіз. Біз тек аманатты орындаушы ғанамыз…  Ержан БАЙТІЛЕС.