Сыр бойы

 Сырдария өзенінің төменгі ағысын жағалай орналасқан киелі ескерткіштер қатарынан ортағасырлық қалалар, кесенелер, жерлеу орындары және басқалары табылады. Солардың ішінде оғыздар заманындағы сәулет өнерінің керемет туындылары – мұнаралардың орны ерекше.

(Журналистік зерттеу. Басы) Тартоғай ауылдық кеңесінің құрылғанына – 100 жыл 1. Тарихы терең Тартоғай «Тартоғай» аты қайдан шықты? Ең алдымен «Тартугай», «Тартоғай» деген сөз неден шықты? Осы мәселеге назар аударалық. Бірден ескертуге тиіспіз, «Тартугай» деген атау тек біздің ауылда ғана ауылда ғана емес екен. Тыңдаңыз:

Қазақ жерінде болған саяхатшылар мен қазақ даласын зерттеуге келген орыстың әскери шенеуніктері қазақтарда зергерлік өнердің өте ертеден келе жатқанын жазып кеткен (И.Г.Андреев, А.К.Гейнс, А.И.Левшин, т.б.).

Қышқаладағы (Баршынкент) да­лалық зерттеу жұмыстары 

ХХ ғасырдың 20-30 жылдары қазақ зиялыларының саяси және ағартушылық қызметі баспасөзден өз жалғасын тауып отырды. Олар қоғамда болып жатқан саяси және мәдени оқиғаларды жіті бақылап, оған өздерінің ой-пікірлерін білдіріп, жан-жақты талдауларын жүргізді.

 (Жанқожа батырдың баласы – Жолшы батырдың аузынан 1929 жылы жазылып алынған. Жазып алған – немересі Көрегенов Қобылан).“Жанқожа батырдың тарихы” деп аталатын бұл көлемді қолжазбада Сыр бойы тұрғындарының сүйікті батыры “Ел қорғаны – Ер Жәкең” атанған Жанқожа батыр Нұрымбетұлының өмірбаяндық шежіресі баяндалған. Мұнда батырдың ата-тек шежіресі тарқатылуымен бірге Жанқожаның сыртқы басқыншы жауларға қарсы жасаған жорықтары кезең-кезеңімен әсерлі әңгімеленген. Әр оқиғаға жеке тарау беріліп, тақырып қойылған. 17 тарауға бөлінген тарихи шежіренің соңында Жанқожа батырдан тараған ұрпақтары туралы нақты мәліметтер кездеседі.

Қытайлықтар айтыпты деген нақыл сөздер көп. Солардың бірінде «қаншама иероглиф болса да ақ қағаз көтере береді» делініпті. Біздің түсінігіміз бойынша, шамасы қағазға түскен сөздердің жауапкершілігі туралы айтқан болуы керек деп ойлаймын.Қазір сол жауапкершіліктің тамтығы да қалмай бара жатқан сияқты. Жазғыштар көбейді. Тарих бұрмаланып жатыр. Қайсыбір жылдары украин ра­дикалдары өз елін немістен азат еткен украиндар деп соқты. Тарихты бұрмалау керектігінен, әрине. Соғыс кезіндегі Кеңес Армиясының шартты түрде Украин, Беларусь майдандарымен аталуын сол елдің халқы деп түсінетін болуы керек бүгінгі ұрпақ өкілдері.

1979 жылдың 11 тамызында Украина аспанында әлемдік әуе тасымалы тарихында ештеңемен салыстыруға келмейтін қайғылы оқиға болды. Днепропетровск облысының көгінде «Аэрофлоттың» екі бірдей жолаушылар ұшағы бір-бірімен соқтығысып, 178 жолаушы қаза тапты.

Едіге Якияев он сегіз жасында, яғни 1942 жылғы 18-ші тамызда Қазалы қаласындағы ауылшаруашылық техникумның есепшілік факультетін бітіру бойына Совет Армиясының қатарына шақырылып, Өзбекстанның Қаттақорған қаласынан бір-ақ шықты

Халық арасында таралған аңызда Арыстан баб Қожа Ахмет Яасауидің ұстазы болумен қатар, Мұхаммед с.а.с. Пайғамбарымыздың аманатын тапсырушы. Ол туралы аңыздардың бірінде Қожа Ахметке құрма аманатын тапсырғандығы айтылады. Арыстан Бабтың Қожа Ахметке ұстаздық қызметі айқын байқалады. Яасауидің тәрбие, оқудың кейбір қырларын «Арыстан Бабам ислам дінін баян қылды» (екінші хикмет), «Мың бір зікір үйретіп, мейірбандық жасады» (тоқсаныншы хикмет) деген сөздерінен де танығандай боламыз.