Сыр бойы

Ана тіліміздің мемлекеттік тіл ретінде орнығуына қарсы адамдардан "Қазақ тілі қолдануға ыңғайсыз. Сөздері қолдан жасалған, тым ұзақ" деген сияқты пікірлерді талай естіп жатамыз. Осыған орай ма, басқа ма, әйтеуір ғаламторда қазақ блогшыларының "Қазақ тіліндегі ең ұзын сөз қандай?" деген дауына тап болдық. Кей адамдар "ең ұзыны" ретінде "қанағаттандырылмағандықтарыңыздан» атты сөзді ұсыныпты. Қарап отырсақ, аз емес екен: 33 әріп. Енді біреулер оның түк емес, дәл сондай әріптен тұратын "зарасыздандырылмағандықтарыңызбен" деген де сөз бар деп бөсіп отыр. Техникаға жақын біреулер шетелдің сөздерін алып келсек одан да ұзын сөз құрастыруға болады деп дәлелін алдыға салыпты.

 Міне, ұлы мереке – әз Наурыз есік қағып тұр. Бұл көже ішіп, аяқ босатар жай мереке емес, алдағы күнге үміт артар, әрекет арқылы берекет іздер еңбек мерекесі, бақытты өмірге қадам жасар батылдық мерекесі! Бұл туысқа мейір, ұлысқа мерей сыйлайтын мереке! 

Астрономиялық есеп бойынша наурыз айының 21-інен 22 жұлдызына қараған түні аспан денелері өзінің алғашқы айналу нүктесіне қайта айналып келеді екен. Сонда күн мен түн, ыстық пен суық, қараңғы мен жарықтың теңелетін жаратылыстың керемет сәтінде Наурыз кіреді. Неге «Әз наурыз»? 

 Қазақтың мыңжылдық дәстүрлерінің өзегінде әділдік, шындық, адамгершілік, имандылық секілді ірі қасиеттер жатыр. Біздің осы ұлттық ерек­шеліктеріміздің өзгелерден бөлек екендігін менмін деп кеудесімен көк тірегендердің көп­шілігі іштей болса да мойындайды. Ал Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың «Бола­шаққа бағдар: Рухани жаңғыру» атты мақаласы осы асыл құндылықты заманға қарай бейімдеу керектігін еске салады. 

 Ұлыстың ұлы күні жақындаған сайын ел арасында мерекеге дайындық қызу жүргізілді. Үлкен де кіші де көтеріңкі көңіл-күй жетегінде атаулы күнді ақ тілегімен қарсы алуға қарбаласып жүр. «Қарттың батасы қабыл» деген ғой, Аралқұм елді мекеніне хабарластық. Неге деймісіз? Осынау тіршілігі қазандай қайнаған, берекелі де құтты қоныста Тәжігүл Еңсепова (құжат бойынша Ензепова) есімді абыз әже тұрады. Бір әулеттің ғана емес, тұтас ауылдың анасы атанған, бүгінгі таңда 102 жастағы Тәжігүл әже теңіз төскейіндегі ең жасы үлкен адамның бірі саналады. Өзінің ғибратқа толы ғұмырының жүз екінші көктемін қарсы алып отырған әжеміз әлі тың. Аллаға шүкір, әлі күнге құлағы айтқан сөзді қалт жібермей естіп, жанары жарық ғаламды көріп, пікірін нық түйіндеп жеткізіп, далаға өзі кіріп-шығады. Мұны білгенде кеудемді «неткен асыл сүйекті адам!» деген сүйсіну сезімі биледі.

Ұлттық бренд – ұлттың ерекшелігі, қайталанбас дүние, өткеннің өміршеңдігі, жаһандану заманында жаңғырудың өзегі. Кез келген елдің ұлттық бренді сол мемлекеттің танылуына, туризмнің артуына, сол арқылы ішкі экономикасының дамуына ықпал етеді. Қазақстан туризмін дамытудың бір жолы ­– ұлттық дүниелерді таныту. Елімізде туризм дамуы бәсең әрі өзекті сала. Статистикалық мәліметке сүйенсек, 2017 жылы қаңтар-маусым айларында туристік мақсаттаҚазақстанда 3,6 млн адам келген. Бұл көрсеткіш 2016 жылмен салыстырғанда 20,5%-ға артқан. 

 Қазақ халқы бүркітті киелі құс санаған. «Бүркіт бір сілкінсе мың пәле кетеді» деп есептейді және оның қауырсынын қасиетті зат санап, биікке іліп қояды. Жаңақорған ауданының Келінтөбе ауылында тұратын Ерболат Әлиевке құсбегілік өнер аталарынан қонған.

Есімі Сыр күрішімен қатар аталатын Социалистік Еңбек Ері, республикалық дәрежедегі дербес зейнеткер, «Қармақшы ауданының құрметті азаматы» Сәлима Жұмабекованың еңбекпен өрілген өмірі ұрпаққа үлгі. Егіс алқабының алтын дәнін аялаған өнегелі өмір иесінің есімі бүгінде аңызға айналған.Сәлима Жұмабекова 1935 жылы Қармақшы ауданы, бұрынғы «Жаңа бақыт»  (қазіргі Дауылкөл елді мекені) ауылында дүниеге келген. Әкесі Жұмабек ескіше сауат таныған кісі болған. Ауыл балаларын оқытса, анасы Ақсалы жігерлі, қарапайым, қайырымды жан болыпты. Сұрапыл соғыс жылдарында әкесі  майданда ерлікпен қаза табады. Соғыстан кейінгі қайта қалпына келтіру жұмыстары, тұрмыстағы  қиындық пен ауыртпалық отбасындағы ана мен бауырларына оңай тимеді. Сәлима бір үйлі жанның жағдайын жасай жүріп еңбекке ерте араласты. «Бес там» мектебінің 8-ші  сыныбын бітірген жас өрім еңбек жолын сауыншылықтан бастайды. Кейін келе байланыс, құрылыс саласында да біршама уақыт жұмыс істеген шынашақтай қыз ширақтығын көрсетеді.

 Наурыз айында ғаламшардың 300 миллион тұрғыны Наурыз мерекесін атап өтеді. Бұл күні оңтүстік жартышарда күз болса, солтүстікте - көктем. Наурызды Балқан, Қара теңіз, Кавказ, Орталық Азия және Таяу Шығыс елдері бірнеше мыңдаған жылдар бойы атап өтіп келеді. Бұл туралы БҰҰ Жаңалықтар орталығының хабарламасында айтылған. 2009 жылы Наурыз мерекесі Адамзаттың материалдық емес мәдени мұрасының репрезентативті тізіміне енгізілсе, 2010 жылы БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы оны халықаралық күн деп жариялады. «Бұл күні біздің өлкеде ауылшаруашылық жұмыстары басталады. Бұл өкпе-ренішті ұмытып, кешіру және құрметтеу күні. БҰҰ Бас Ассамблеясының резолюциясына сәйкес, бұл мереке халықаралық күн ретінде аталып өтіледі.

22 наурыз – Ұлыстың ұлы күнi.  Бұл ұлттық мереке  Қазақстанда ресми түрде 1988 жылдан бері тойлана бас­тады. Осы мезетте күн мен түн теңеледi. Табиғат та, Жер-ана да, жан-жануар да түлейдi, жаңарады. Адамзаттың бойында қан жүгiрiп, тал-теректер бүршiк жарады. Қазақтың сайын даласын Қызыр баба кезiп, адам баласына құт-береке, бақ-дәулет сыйлайды. Самарқанның көк тасы ерiп, қасиеттi қара жер, қара топырақ ыстық буға бөгеді.Халқымыздың жетi түрлi дәмнен наурызкөже  жасайтын жақсы дәстүрі бар.  Санамызда "наурызкөжені тойып ішу керек, сонда жыл бойы тоқшылық болады" деген сенім қалыптасқан.