Сыр бойы

«Өнер – таусылмас қазына, жұтамас байлық» дейді дана халқымыз. Қазақ қолөнері – өзінің көркемдік мән-мағынасымен  халқымыздың ғасырлар талғамынан өткен асыл қазынасы, ата-бабамыздың ұшқыр қиялынан шыққан өнер туындысы, халық рухани байлығының көзі. Ол бір жағынан – өнер болса, екіншіден – ежелден келе жатқан кәсіп түрі. Ұсталар найза, қылыш, айбалта, семсер сияқты қару-жарақ түрлерін әзірлесе, ағаш шеберлері киіз үйдің сүйегінен бастап үй мүліктері – сандық, кебеже, асадал, тостаған, оқтау, астау және музыка аспаптары – домбыра, қобыз жасаған. 

Себебі Абай – Бельгияда да Абай. Дәлел керек десеңіз – міне.  Бельгиядағы ірі қалалардың бірі – Антверпеннің орталық көшелерінің бірінде Абай дүкені орналасқан. Антверпенді өнер қаласы деп атауға да болады. Рубенс, Антуан Ван Дейк, Адриан Брауэр, Квентин Матсес және Питер Брюгельдің дүниеге келген жері.

Өскен, өркендеген қоғамға тән сипат – оның руханият дүниесінің бай болуы. Сол қоғамда өмір сүрген мемлекеттің рухани кемелдікке жету жолындағы саналы да сапалы іс-әрекеттері неғұрлым көп болған сайын оның бүгіні ғана емес, болашағы да соғұрлым жарқын бола бермек.

Қазақ халқының қастерлейтіні, қадір тұтатыны сөз өнері десек, өздерінің шығармаларымен Сыр елінің ғана емес, бүкіл қазақ жұртының руханият дүниесінен ерекше орын алатын Сыр сүлейлерінің басында Базар жырау Оңдасұлы тұр.

Осыдан елу төрт жыл бұрын, яғни 1965 жылы еліктеушілік пе, әлде басқа себебі болды ма, алғаш қолыма қалам алып, облыстық «Ленин жолы» газетіне  өзім оқи­тын ВЛКСМ-ның ХХХ жылдығы атын­дағы №20 Бөген орта мектебінен  жазған шағын хабарым архивімде алғашқы тырнақалды туындым боп сақталыпты. Ауыл мектебінің алтыншы класында жүріп жазған сол титімдей ғана хабарымда мектеп қабырғасында ай сайын шығып тұратын «Лениншіл ұлан» атты қабырға газетінің тартымдылығы мен  мектеп оқушылары арасында спорт жарысының қызғылықты өткені туралы айтылған екен. Орта мектепті бітірген соң ауылдағы Бөген балық аулау базасында жұмысшы болып еңбек етіп жүргенімде жазылған мақалаларымда балық заводы мен шалқар теңіз үстіндегі «Калининград», «Тоқтаров», «Жигули» кемелері, алып баржалардағы балықшылармен қоян-қолтық араласып еңбек ете жүріп жазған мақалаларым көзіме оттай басылып, көз алдыма талай оқиғаларды елестетеді.

Сыр – Алаштың анасы! Бұл сөзді Қазақстанның тұңғыш Президенті Н.Назарбаев тебірене айтқаны естен кетпейді. Бір кезде жоғарғы билік басындағылардың бірі Қызылорда облысын тарату жайын­да ұсыныс жасап, шешім қабылдау сәті туғанда Елбасы қорғап қалғаны ел аузынан түспейтін болды. Бұл шынайы шексіз алғыстан туған ақиқат.

Дәстүрлі шараның ұлт­тық болмысын ұлық­таған, ежелгі өнерді саф алтындай сақтаған Сыр өңірінде ұйымдастырылуы тегін емес. Көршілес Қырғызстаннан қасиетті Қорқыт баба жеріне ал­ғаш келуім. Келген күні облыстық тарихи музеймен танысып, қаланың көрікті жерлерін араладық. Маған қатты ұнады. 

«Қорқыт және Ұлы дала сазы» жиыны әу бас­тан игі бастама болды. Биыл бесінші мәрте өтуде. Қорқыт бабамыз тек Сыр еліне ғана емес, түркітілдес елдерге ортақ тарихи тұлға ретінде қарастырылады. 

Ұлы өнерімен Ұлы даланытербеткен, мәңгілік өмірдің жоқшысы, күллі түркі әлемінің ортақ ұраны – Қорқытатамызға арналған алқалы жиынның Сыр елінде өтуі тегін емес. 

Бұл фестиваль барша түркітілдес елдердің басын қосқан рухани көпір іспетті. Қазір түркітілдес елдер арасында ынтымақ­тастық нығайып, достық байланыс орнаған.