Сыр бойы

– Қазақтың рухын алға жетелейтін қобыз аспабына кеңес өкіметі кезінде бақсының дү¬ниесі деп қарап, өртеткен кездер бол¬ған. Соның салдарынан бүгінгі күнге жеткен қобыздың тұр¬пы да, үні де өзгеше. Сонымен қатар қастерлі аспап түркілер дәуірінде пайда болып, түркі әлемі оны Көк Тәңірімен байланыстырған. Осындай тарихы бай, көненің көзі саналатын аспапта ойнауға мені Қазанғап атындағы музыкалық колледждегі ұстаз¬дарым Сәуле Жақыпова, Айнұр Тілеу¬лиева қанаттандырды. Қара қо¬бызды меңгеруіме себепкер болды. Аспаптың бірнеше нұсқамалары бар екені белгілі. Сын қобыз, прима-қобыз деген секілді. Соның ішінде мен прима-қобызға тоқталып, білікті ұстаздардан, өз ісінің мамандарынан дәріс алдым. Қобыздың иесі мен киесі болады. Ол оңай меңгеріле салатын өнер емес екенін білсем де, оны халыққа жеткізе алатыныма іштей сендім. Уақыт өте қасиеті бөлек аспаптың көмегімен шығарманың тереңіне бойлауды, образға енуді үйрендім. Сахналық артистизмді игеруге  күш салдым.

– Халық тойға жиі шақырады. Осындайда қобыздың қоңыр үнін естігісі келетіндердің көптігіне қуанамын. Көбіне Қорқыттың күйлерін, Н.Тілендиевтың "Әлқиссасын”, Моцарттың "Рондосын” орындаймын. Паспортым іспетті туын¬¬дылар осы. Заман ағымына қарай қобызды эстрада¬мен сабақтастырып тарту сәнге айналуда. Біз де халық сұранысына қарай икемделеміз. Қазір өнер әлеміндегі әріптесім, домбырашы Алмаз Аппазов екеуміз дуэт құрып, түрлі концерттерде, мерекелік шара мен гастрольдік сапарларда Б.Айсыновтың "Наурыз”, халық әндерінен попурри орындап жүрміз. 

– Қобыз халқымызбен бірге жаралған музыкалық аспап болғандықтан, ол бізбен бірге жасай береді. Қастерлі аспап мұражайдан табылады деушілермен келіспейтінім содан. Замандастарым да оған асқан қызығушылықпен қарайды. Мұның барлығы жанды жаулап, рухани азық беретін аспаптың болашағына сенгендіктен. Себебі, қобыз – адамзаттың аспабы. Оның құдіретіне, күйіне қарап, өзге ұлттар қазақ хал¬қы¬ның ұлылығына көз жеткізді. Мәселен, ансамбль құрамымен шетелге шыққанда залдағы тың¬дарманның күйді жан-тәнімен сезінетінін байқаймыз. Қобыз-дың үні оларға таза ауа секілді, тыңдаса терең тыныстайтындай көрінеді. Оның үстіне сан ғасырлық сұрыптаудан өткен ұлттық күй мен әндерде музыкалық терапия кездеседі. Онда адамды емдеп-сауықтыратын, тамаша көңіл-күй сыйлайтын қасиет бар.

– Домбыра да, қобыз да – қазақ үшін киелі. Бірақ қобыздың күші ешқашан қайтпайды. Ол қазақ барда мәңгі жасай береді деп есептеймін. Бұл аспаптың қадір-қасиеті Мағжан Жұмабаевтың "Қойлыбайдың қобызы” поэмасында шебер суреттелген. Оны оқыған әрбір адам қобызға үлкен құрметпен қарары анық.

– Иә, бүгінде домбыра жасайтын шебер көп. Алайда, өзге ұлттық музыкалық аспаптардың жасалу сапасы көңіл көншітпейді. Осыдан 5-6 жыл бұрын мен ұстазымның көмегімен Алматыдағы прима қобыз жасайтын Қазақстандағы жалғыз шебер Александр Першиннің тамаша аспабына қол жеткіздім. Соны әлі серік етіп келемін. Осыған қарап Италияда скрипка жасаушы Стра¬дивари құрметтелсе, біраз жылдар өтке-сін Першиннің музыкалық аспаптары солай бағаланады деген ойдамын. Жалпы, біздің ұлттық аспаптардың даму деңгейі Еуропа мен кейбір Азия елдеріне қарағанда кенжелеп қалды. Бәлкім бұл уақыт еншісіндегі дүние болар. Бірер күн бұрын шиелілік жас шеберлер ұлттық аспаптарды шығаруды қолға алмақшы дегенін құлағым шалып қалды. Қуанар күн алыс емес деген ойдамын.