Сыр бойы

Уақыт төреші деген дұрыс екен. Алға озған сайын жүріп өткен жолда қалған іздер, естеліктер сонау алыстаған күндерді еске салады. Қазақта дос деген дәріптеме сөз бар. Бұл – өте жақындықтың, бір-бірін қимайтын, жамандыққа жібермейтін, адалдыққа тән адами қасиеттің белгісі. Байбөрімен достығымызды осындай теңеумен бастағанды жөн санаймын.

Мен Байбөрі Зәкірұлымен Алматы энергетика институтында оқып жүргенде 1976 жылы қызылордалық студенттердің бас қосқан бір кешінде танысқанмын. Содан кейін жерлес ретінде кездесіп, араласып тұрдық,

Екеуміз де Алматы энергетика институтына  1975 жылы түсіп, 1980 жылы бітірдік. Ол оқитын факультет басқа болатын, ал,  жатақханасы «Орбита» шағын ауданында орналасқан. Мен институтқа жақын жатақханада жататынмын. Сондықтан Алматыда өте тығыз араласуға көп мүмкіндік бола бермейтін.

Институт бітіргеннен кейін мен «Қызылорда жылу-электр орталығына» жолдамамен жұмысқа орналастым. Сол жерде жүргенімде Байбөрі мені іздеп келген, екеуміз кездескенімізге қуанып,  бір-бірімізден жағдайымызды сұрастық. Ол өзінің су шаруашылығында энергетик болып істейтінін, жұмысқа көңілі толмайтынын айтты. Сөзіміз сабақтасып кетті. Өйткені мен де жылу орталығындағы жұмысым институтта алған мамандығыма сәйкес келмейтіндігін білдірдім. Содан екеуміз қалай да электр жүйелері мекемесіне ауысу керектігіне шешім қабылдап, 1981 жылы «Қызылорда электр жүйелері» кәсіпорнына ауысып, әртүрлі мамандандырылған қызметке инженер болып жұмысқа тұрдық.

Әрине, әу бастан төл мамандықты игеріп кету оңайға соққан жоқ. Оған біршама уақыт керек болды. Сол үшін көп оқып, тәжірибе жинауымыз керек. Ол кезде де ірі кәсіпорынбыз, мен электр қондырғыларды сынау, жоғары кернеуден қорғау  және оқшаулау қызметінде, ол релелік қорғаныс және автоматтандыру қызметінде жұмыс жасады.

Байбөрі бір-екі жылдан кейіннен-ақ ізденісі, оқуы және тиянақты жұмысының арқасында көзге түсіп, өзінің инженерлік біліктілігін жылдан-жылға арттырып, кәсіпорынның білікті, алғыр инженеріне айналды.

Сол қызмет басшысының орынбасары, одан кейін басшысы болды. Сол кездегі энергетикадағы сандық жаңа технологияларды, компьютерлік жаңа бағдарламаларды игеріп, оларды кәсіпорынға енгізуге атсалысты. Оның ізденімпаздығы,  жаңашыл инновацияға жаны құмарлығы, жаңа жүйені жүзеге асыруға құштарлығы бірден көрінді. Сөйтіп, ол 220 кВ «Қызылорда» қосалқы стансасында Қазақстанда бірінші болып Европалық «АВВ» компаниясы қондырғыларының негізінде авариялық процестердің сандық регисторларын іске қосты. Сол кездегі Ұлттық электр жүйелерінің орталықтандырылған диспетчерлік басқармасының директоры  іскер Байбөрінің бұл жетістігін жоғары бағалап,  арнайы Алматыға алдырып, алғысын білдірді.

Кемеліне келген кәсіби инженер болғаннан кейін электр жүйелері кәсіпорнында жұмыс жасау өзінің  болашақ жоспарларына таршылық қылды ма,  бір күні өзінің жеке мекеме құратынын айтып, өзінің болашақ ойларымен бөліскен болатын.

 Көп ұзамай ол «Энергосервис»  және «Энергопромсервис»  серіктестігін құрып, құрылыс-монтаж жұмыстары бойынша аймақта алғашқы серпілісті әкелді. Ел игілігіне елеулі қадам қосты. Бұл электроэнергетика саласындағы құрылыс-монтаж жұмыстарымен айналысатын келелі кәсіпорынның бірі ретінде бағаланды.

Себебі, сандық технологияға негізделген, компьютерлік бағдарламамен басқарылатын қосалқы стансалармен электр желілердің құрылыс-монтаж жұмыстарын игеруге ауқымды үлес қосты.

Осы жерде сәл шегініс жасайын. Екеуміз де бойдақпыз, бірге жүреміз, қыдырамыз. Сөйтіп жүріп екеуміз екі әдемі қызбен танысып, үйлендік. Байбөрі үйленген кезде мен оған күйеу жолдас болдым. Манат деген қаланың қызы оның өмірлік жары болды. Одан кейін қыздары дүниеге келді. Сөйтіп өмір жалғаса берді.

Байбөрі екеуміз жұмыстан тыс кезде жиі кездесіп тұратынбыз. Ол да ән айтқанды жақсы көретін. Әсіресе, «Сағындым сағым жылдар», «Күрең күз» деген әндерді нақышына келтіре орындайтын. Ақын Мұқағалидың біршама өлеңдерін жатқа білетін, содан үлкен рахат табатын, мен де сол өлеңдерді тыңдауға жалықпайтынмын.

Аздап аңшылықпен әуестенетінмін. Бір күні ол маған өтініш жасады: «Алматыдан Муфтулла есімді ағам қыдырып келеді. Сол кісінің құс атуға  құмарлығы бар. Ол Алматыдағы  атақты «АДК» волейбол командасын дайындаған, уақытында Кеңес өкіметінде бірінші орын иеленген еді. Сондай даңқты адаммен бірге серуен құрып, сейіл жасасақ», – деді. Мен мұндай ұсынысты құп алдым.

Осылай Шиелінің «Бәйгеқұм» деген көліне барып, моторлы қайықпен  қасқалдақ атқыздық. Сол жолы Муфтулла ағамыздың ризашылығында шек болмады. Ізетті інілерінің ілтипатына көңілі толды. Байбөрінің үлкенді сыйлап, құрметпен қарайтын қасиеті ерекше еді.

Біз Байбөрімен небір қызық уақыттарды бірге өткізетін едік, ол да бір арман болып қалды. Сол шақта онымен мақтанатынбыз, ілгері ісіне марқаятынбыз, досқа адалдығын ауыз толтырып айтатынбыз.

Ол елу жасқа жақындап қалғанда ауырып, ақыры сол дерт досымыз Байбөріні ортамыздан алып кетті. Қайғырдық, өкіндік, бірақ не пайда? Алланың ісіне адам қарсы тұра алмайды. Артында жұбайы Манат, екі қызы қалды. Өзі кеткеннен кейін немере дүниеге келді, сол ұрпақтарына ұзақ ғұмыр берсін, болашағы жарқын  және ашық болсын деп тілейміз.

Мұхит КӘРІМБАЕВ,

«ҚЭТТК» АҚ  Басқарма төрағасы.