Сыр бойы

МЕМЛЕКЕТ БАСШЫСЫНЫҢ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫНА ЖОЛДАУЫ

Құрметті қазақстандықтар!

Бүгінде бүкіл әлем жаңа сындармен және қатерлермен бетпе-бет келіп отыр. Әлемдік экономика әлі де жаһандық қаржы-экономикалық дағдарыс салдарынан айыға қойған жоқ. Қалпына келу өте баяу және сенімсіз қадамдармен жүруде, ал кейбір жерлерде әлі құлдырау жалғасуда. Геосаяси дағдарыс пен жетекші державалардың санк­циялық саясаты әлемдік экономиканы қалпына келтіруде қосымша кедергілер туындатуда.

Мен өзімнің тәжірибемнен алдын ала сезіп отырғанымдай, таяудағы жыл­дар жаһандық сынақтардың уақы­ты болады. Әлемнің бүкіл архитектурасы өзгереді. Барлық елдер осы күрделі кезеңнен лайықты өте алмайды. Бұл шептен тек мықты мемлекеттер, жұдырықтай жұмылған халықтар ғана өтетін болады. Қазақстан, әлемдік экономиканың бір бөлшегі және геосаяси қысымның эпицентріне тікелей жақын орналасқан ел ретінде, барлық осы үдерістердің теріс ықпалына тап келеді. Нәтижесінде не болып жатқанын біз көріп отырмыз: әлемдік нарықтарда баға құлдырауда және, тұтастай алғанда, экономикалық өсім баяулауда.

Халықаралық валюта қоры мен Дүниежүзілік банк тарапынан 2014 және одан кейінгі екі жылда әлемдік экономиканың дамуында болжам төмендеу жағына қарай қайта қаралғаны белгілі. Сондықтан кейбір позицияларды жедел түрде қайта қарап, сондай-ақ, алдағы кезеңдердің жоспарларына түзетулер енгізу қажет. Бізде ырғалып-жырғалуға уақыт жоқ. Бүгін айтылатын шараларды 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап жүзеге асыру керек. Біз теріс үрдістердің алдын алу үшін барлық ықтимал шараларды жедел қабылдауға тиіспіз.

Бүгін менің тапсырмам бойын­ша Үкімет белсенді жұмысқа кірі­сіп кетті. Біз 2015 жылға арналған республикалық бюджеттің пара­метр­лерін қайта қарадық. Бұл дұрыс, өйт­кені, біздің экспорттық шикізат ресурстарына бағаның құлдырауы бюджеттің кіріс бөлігіне қаржы түсуін төмендетуге алып келуде. Бірақ, соған қарамастан, Үкімет алдына оңай емес, алайда, нақты міндет – барлық әлеуметтік міндеттемелерді толық көлемінде қамтамасыз ету міндеті қойылып отыр.

Дағдарыс жағдайларында, әлем­­дік тәжірибе көрсетіп отыр­ғанындай, экономикалық саясатты қайта бағдарлаулар жүріп жатыр. Қолдауды экономикалық өсім мен жұмыспен қамтуда аса үлкен мультипликативті тиімділік беретін салалар алуы тиіс. Мұндай тәжірибе бізде бұған дейін болған. Біздің 2007-2009 жылдардағы дағдарысқа қарсы табысты шараларымызды еске алсақ та жеткілікті. Көріп отырғандарыңыздай, өмір біздің жоспарларымызға түзетулер енгізуде. Және біз партияның тұғырнамасын бүгінгі күн шындығы тұрғысынан қарай отырып жаңа мазмұнмен толықтыруға тиіспіз.

Менің тапсырмам бойынша Үкімет дамудың жаңа ауқымды бағдар­ламасын жасауды аяқтады. Бүгінде, алдымызда тұрған сын-қатерлерге жауап бере отырып, мен Қазақстанның «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясаты туралы жариялаймын. Мен 2015 жылға арналған халыққа жаңа Жолдауымды осыған арнаймын. Ол контрциклды сипатқа ие болады және біздің экономикамыздағы құры­лымдық реформаларды жалғас­тыру­ға бағытталады. Бұл нені білдіреді?

Сыртқы нарықтардағы жағдай оңтайлылығымен ерекшеленіп, мұнай мен біздің экспорттық өнімдерімізге баға айтарлықтай жоғары деңгейде болған жылдары біз шикізат экспортынан түскен табыстарды Ұлттық қорға бағыттап келдік. Ұлттық қордың негізгі міндеттерінің бірі біздің экономикамыздың сыртқы естен тандырулар алдындағы орнықтылығын, оның ішінде, табиғи ресурстарға баға төмендеген жағдайда да, жоғарылату болып табылады.

Осы жылдардың бәрінде шикізат өндіру мен одан түскен табыстарды біз осы Қорға салып келдік. 10 миллиард долларды біз 2007-2009 жылдардағы дағдарысқа қарсы күреске бағыттадық. Қалған ақшаны ішіп-жеп және жұмсап қойған жоқпыз, сақтадық және көбейттік. Қазір біз осы резервтерді пайдалануға тиіс болатын кезең туындап келеді. Бұл қаржы қиын уақыттарды еңсеріп, экономикамыздың өсімін ынталандыруға көмектесетін болады. Бұл ресурстар қысқа мерзімдік шараларға арналмаған. Олар экономиканы әрі қарай қайта құрылымдауға бағытталатын болады. Нақты айтқанда, көліктік, энергетикалық, индустриялық және әлеуметтік инфрақұрылымдарды, шағын және орта бизнесті дамытуға бағытталады.

Ақпан айында Ұлттық қордан экономикалық өсім мен жұмыспен қамтуды қолдау үшін 2014-2015 жылдарға 500 миллиард теңгеден екі транш бойынша 1 триллион теңге бөлу туралы шешім қабылданған болатын. Басталған жобаларды аяқтау және аса өткір мәселелерді шешу үшін Үкіметке Ұлттық қордан 500 миллиард теңге көлеміндегі екінші транш қаржысын мына мақсаттарға бағыттауды тапсырамын.

Бірінші. Шағын және орта бизнесті, сондай-ақ, ірі кәсіпкерлікті жеңілдікпен несиелеуге қосымша 100 миллиард теңге бөлу қажет. Бұл тамақ және химия өнеркәсібіндегі, машина жасаудағы, сондай-ақ, қызмет көрсетулер саласындағы жобаларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Екінші. Банк секторын сауықтыру және «жаман» несиелерді сатып алу үшін 2015 жылы Проблемалы несиелер қорын қосымша 250 миллиард теңге көлемінде капиталдандыруды қамтамасыз етуді тапсырамын.

Үшінші. Жаңа инвестициялар тарту үшін тиісті жағдайларды жақсарту қажет. Осы мақсатта 2015 жылы «құрғақ порттың» бірінші кешені құрылысын аяқтауға, «Қорғас-Шығыс қақпасы» және Атырау мен Тараздағы «Ұлттық индустриялық мұнай химиясы технопаркі» арнайы экономикалық аймақтары инфрақұрылымдарына 81 миллиард теңге бағыттауды тапсырамын.

Төртінші. Бұған дейін бөлінген 25 миллиардқа ЭКСПО-2017 кешені құрылысын жалғастыруды несиелеу үшін 2015 жылы қосымша 40 миллиард теңге бөлуді тапсырамын.

Бесінші. ЭКСПО-2017 қарсаңын­да бізге Астананың көліктік инфра­құрылымын дамыту туралы ойлас­тыру қажет. Астана аэропорты осы жылдың өзінде-ақ өзінің максималды өткізу қабілеті – 3,5 миллион адамға жетеді. Сондықтан оның әлеуетін ұлғайту үшін 2015 жылы жаңа терминал құрылысы мен ұшу-қону жолағын қайта жаңғырту үшін 29 миллиард теңге бөлуді тапсырамын. Бұл өткізу қабілетін 2017 жылға қарай жылына 7,1 миллион жолаушыға дейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Құрметті қазақстандықтар!

Экономиканы дамытуда жаңа сырт­қы тәуекелдерді есепке ала оты­рып, бізге іскерлік белсенділік пен жұмыспен қамтуды ынталандыру үшін жаңа бастамалар қажет. Жаңа Эконо­микалық Саясаттың Тұғыры мен бүгін жариялағалы отырған Инфра­құрылымдық дамудың жос­пары болады. Ол 5 жылға есептелген және қатысуға 100-ден астам шетелдік компаниялар ниет білдіріп отырған ҮИИДБ-ны жүзеге асырудың Екінші бесжылдығына сәйкес келеді. Жалпы инвестициялық портфель 6 триллион теңгені құрайды, мемлекеттің үлесі – 15 пайыз.

***

Қазақстан – ұшқан құстың қанаты талатын ұлан-ғайыр аумақтың иeci. Сондықтан, аталған жоспар орасан қаражат пен еңбекті, аса ауқымды жұмысты қажет етеді. «Елдің өркенін білгің келсе, жолына қара» деген қағида қалыптасқан. Барыс-келіс пен алыс-берісте жол қатынасы айрықша маңызға ие. Көне замандарда ірі қалаларымыздың көбі Ұлы Жібек жолын жағалай қоныс тепкен.

Қазір де қайнаған тіршілік күре жолдардың бойында. Жол – шын мәнінде өмірдің өзегі, бақуатты тірліктің қайнар көзі. Барлық аймақтар теміржолмен, тасжолмен, әуе жолымен өзара тығыз байланысуы керек. Астанада тоғысқан тоғыз жолдың торабы елорданың жасампаздық рухын тарататын өмір-тамырға айналуы тиіс. Аймақтардың өзара байланысын жақсарту елдің ішкі әлеуетін арттырады. Облыстардың бip-бipiмeн сауда-саттығын, экономикалық байланыстарын нығайтады. Ел ішінен тың нарықтар ашады. Осылай, алысты жақын ету – бүгінгі Жолдаудың ең басты түйіні болмақ.

***

Бірінші. Көліктік-логистикалық инфра­құрылымдарды дамыту. Ол макроөңірлерді хабтар қағидаты бойынша қалыптастыру аясында жүзеге асырылатын болады. Оның үстіне, инфрақұрылымдық қаңқа Астанамен және макроөңірлерді магистральды автомобиль, теміржол және әуе жолдарымен шұғыла қағидаты бойынша өзара байланыстырады. Бірінші кезекте, негізгі автожолдар жобасын жүзеге асыру қажет. Бұлар Батыс Қытай – Батыс Еуропа; Астана – Алматы; Астана – Өскемен; Астана – Ақтөбе – Атырау; Алматы – Өскемен; Қарағанды – Жезқазған – Қызылорда; Атырау – Астрахань.

Сондай-ақ, елдің шығысында логис­тикалық хаб және батысында теңіз инфрақұрылымын құруды жалғастыру қажет. Батыс бағытта Каспий порты арқылы экспорттық әлеуетті арттыруға Құрық портынан ауқымды паромдық өткел және Боржақты – Ерсай теміржол желісі ықпал ететін болады. Үкіметке Қытайдың, Иранның, Ресей мен ЕО елдерінің «құрғақ» және теңіз порттарында терминалдық қуаттар салу немесе жалға алу мәселесін ойластыруды тапсырамын.

Екінші. Индустриялық инфра­құры­­­лымдарды дамыту. Инфра­құры­лымдық жобаларды жүзеге асыру құры­лыс материалдарына, көліктік-коммуникациялық, энерге­тикалық және тұрғын үй-комму­налдық салалар үшін өнімдер мен қызмет көрсетулерге үлкен сұраныс тудырады.

Осыған байланысты, бірінші­ден, жұмыс істеп тұрған арнайы экономикалық аймақтарда инфра­құрылымдар қалып­тастыру жұмыстарын аяқтау керек. Үкіметке және әкімдерге оларды нақты жобалармен толықтыру бойынша жедел шаралар алу қажет. Екіншіден, өңірлерде ШОБ өндірісін дамыту мен қосымша инвестициялар тартуға бағытталған жаңа индустриялық аймақтар салу мәселесін ойластырған жөн. Туризм үшін инфрақұрылым – жеке бағыт. Оның басты басымдығы жұмыс орындары санын көптеп құру мүмкіндігі болып табылады. Мұнда бір жұмыс орнын құру өнеркәсіпке қарағанда 10 есе арзанға түседі.

Үшінші. Энергетикалық инфра­құры­лымдарды дамыту. Өткен 5 жылда энергетикада индустрияландыру бағдарламасы шеңберінде үлкен жұмыстар жүргізілді. Соған қарамастан, ма­гистралдық желілердің шек­теулілігі елдің оңтүстік өңірлерінде электр энергиясының, орталық және шығыс облыстарында табиғи газдың тапшылығын туындатып отыр. Екі жобаға назар салу керек. «Екібастұз – Семей – Өскемен» және «Семей – Ақтоғай – Талдықорған – Алматы» бағыттарында жоғары кернеулі желілер салу қажет. Бұл қазақстандық электр стансаларының елдің барлық өңірлерін теңдестірілген энергиямен қамтамасыз етуіне мүмкіндік береді.

Төртінші. Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық пен су- және жылумен қамтамасыз ету желілері инфрақұ­рылымдарын жаңғырту. Инвестицияларға жалпы қажеттілік қаржыландырудың барлық көздерінен 2020 жылға дейін жыл сайын ең азы 200 миллиард теңге бөлгенде кем дегенде 2 триллион теңгені құрайды.

Бүгін ТКШ-ны жаңғыртуға инвестициялар салуға Еуропа Қайта құру және даму банкі, Азия даму банкі, Ислам даму банкі, сондай-ақ, жеке инвесторлар үлкен қызығушылық танытып отыр. Ұзақ мерзімді инвестициялық тарифтер ұсыну арқылы олардың барынша тартылуын қамтамасыз ету қажет. Тарифтердің айтарлықтай ұлғаюына жол бермеу үшін ондай жобаларды мемлекет қосымша қаржыландыруы керек. Осыған байланысты жылу- және сумен қамтамасыз ету жүйелерін жаңғырту қарқынын жеделдету үшін бюджетте қарастырылған қаржыға қосымша жыл сайын 100 миллиард теңге бағыттау ұтымды болмақ.

Бесінші. Тұрғын үй инфрақұрылымдарын нығайту. Агломерациялар қалыптастыру айтарлықтай тұрғындар ағынымен қатарласа жүреді. Бұл еңбек нарығы мен қалалардың инфрақұрылымына, соның ішінде, тұрғын үй қорына қысым туғызады. Сондықтан жалға берілетін тұрғын үй құрылысына көзқарасты қайта қараған жөн. Мемлекет әлеуметтік жалдамалы баспананы салып, оны тұрғындарға сатып алу құқын бере отырып, ұзақ мерзімді жалға ұсынады. Баспананы тікелей, делдалдарсыз және несиеге барынша төмен пайызбен ұсыну оның сатып алу құнын арзандатуға мүмкіндік береді. Бастапқы жарнаның болмауы мен ипотека үшін төмен пайыздар баспананы қазақстандықтардың көптеген жіктері үшін қолжетімді ете түседі. Сондықтан 2015-2016 жылдар ішінде жалға берілетін тұрғын үй құрылысын қаржыландыруды қосымша 180 миллиард теңге сомасында ұлғайтамыз.

Алтыншы. Әлеуметтік инфрақұрылым­дарды дамыту. Бірінші кезекте, бұл – апатты мектептер мен үш ауысымда оқыту проблемаларын шешу. Бұл – біздің Сайлауалды тұғырнамамыздың негізгі индикаторларының бірі. Үшжылдық бюджетте қарастырылған қаржы бұл проблеманы 2017 жылға дейін шешуге мүмкіндік бермейді. Сондықтан Үкіметке қосымша 70 миллиард теңге бағыттауды тапсырамын. Балалар бақшасының жетіспеушілігі – басқа мәселе. Мектепке дейінгі мекемелерде орындар тапшылығын түбегейлі қысқарту үшін 3 жыл бойы қосымша 20 миллиард теңге бағыттауды тапсырамын. Әкімдер жеке секторды тарта отырып, бұл жұмыспен барынша айналысуы тиіс.

Индустрияландыру бағдарламалары шеңберінде базаларында ғылымның экономика салаларымен және мамандар дайындаумен байланысы қамтамасыз етілетін 10 ЖОО анықталды. Осы мақсаттарға 2017 жылға дейін 10 миллиард теңге бағыттай отырып, осы жоғары оқу орындарының материалдық-техникалық базасын қалыптастыруды тапсырамын.

Жетінші. Шағын және орта бизнес пен іскерлік белсенділікті қолдау бойынша жұмысты жалғастыру қажет. Бүгінде Ұлттық қордан ШОБ-ты қолдауға және несиелеуге бағытталған 100 миллиард теңге толықтай игерілді. Бұл 4,5 мың жұмыс орнын құруға мүмкіндік берді. Бұл қаржыға сұраныс ұсыныстан 23 миллиард теңгеге асып түсті. Бизнесті 10 жылға бар-жоғы 6 пайызбен несиелеудің бұрын-соңды болмаған шарты жасалды. Мұндай шарттар біздің елімізде бұған дейін болған емес. ШОБ-ты экономикалық өсімнің драйвері ретінде дамыту және оның үлесін 2050 жылға қарай ІЖӨ-нің 50 пайызына ұлғайту бойынша жұмысты жалғастырған жөн. Сондықтан шағын және орта бизнес үшін 2015-2017 жылдары жалпы сомасы 155 миллиард теңге несие желілерін АДБ, ЕҚДБ, Дүниежүзілік банк есебінен тиімді пайдалану қажет.

Құрметті қазақстандықтар!

Әлемдік экономикадағы жағдай мынадай, дағдарысты жағдайларда алға қойған мақсаттарға қосымша қаржы ресурстарынсыз қол жеткізу айтарлықтай күрделі.

Кезінде Ұлттық қордың не үшін құрылғанын қаперлеріңізге салғым келеді. Оның басты міндеті – тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуды қамтамасыз ету және экономиканы сыртқы қолайсыз жағдайлардан қорғау. Дәл қазір біздің осы қорымызды қажетке жарататын кез келді. Қазақстан өзге елдердің қателіктерін қайталамай, экономикалық өсім үшін ішкі қорын барынша тиімді пайдалануы тиіс.

Мен Ұлттық қордан 2015-тен 2017 жылға дейінгі кезеңге жыл сайын қосымша 3 миллиард долларға дейін бөлу жөнінде шешім қабылдадым. Үкіметке бір апта мерзімде Ұлттық қордан қаржы бөлу үшін тиісті шешім дайындауды және 2015 жылға арналған республикалық бюджет жобасында қажетті қаржыларды ескеруді тапсырамын. Сондай-ақ, Үкімет қажетті шаралар қабылдап, осы қаржылардың тиімді әрі оңтайлы пайдаланылуын қамтамасыз етуі керек.

Мен құрған комиссия қаржының тиімді жұмсалуын қатаң қадағалап, жеке өзіме баяндап отыратын болады. Әр теңге үшін қатаң сұрау болмақ. Барлық әкімдерге айрықша жауапкершілік жүктеледі. «Нұр Отан» осы жұмысқа белсенді араласып, барлық деңгейлерде қатаң партиялық бақылау орнатуы тиіс.

Ұлттық қор инвестициялары экономи­каның тиісті салаларында міндетті құры­лымдық реформалар жүргізумен қоса-қабат жүруі тиіс. Ол үшін жобаларды халықаралық қаржы ұйымдарымен бірлесіп жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажет. Мәселен, Дүниежүзілік банк, Азия даму банкі, ЕҚДБ және ИДБ қазірдің өзінде 90 басымдықты жобаға 9 миллиард доллар шамасында бөлуге дайын. Қаржыларды бөлу инвестициялық белсенділікті қолдауға, халықтың табыстары деңгейі төмендеуінің алдын алуға және жаңа жұмыс орындарын ашуды ынталандыруға бағытталған. Нәтижесінде қысқа мерзімді және орта мерзімді перспективада экономиканың тұрақты өсуі қамтамасыз етіледі.

Біздің білім беруді, денсаулық сақтауды, ауыл шаруашылығын дамыту бағдарламаларымыз жалғаса береді. Бұл туралы алдағы жылы Үкіметтің алғашқы кеңейтілген отырысында нақты әңгіме қозғайтын боламыз. «Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясат – әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына бару жолындағы біздің ауқымды қадамымыз.

Бүгінде табысты жұмыс істеу үшін барлық қажетті жағдайлар жасалған. Әкімшілік реформа жүргізілді, Үкімет пен атқарушы биліктің жаңа құрылымы жұмыс істеуде. Әр министр не істеу керек екенін біледі. Біз басқарудағы қосарланушылық пен қажет емес буындарды жойдық. Әкімдер өкілеттіліктің қажетті деңгейіне ие болды. Өңірлерде бәрі бар – бағдарламалар, ресурстар, қаржы құралдары. Әркім өз жұмыс учаскесі үшін жауап береді. Тек білекті сыбанып, іске кірісу қажет.

«Нұрлы Жол» Жаңа Экономикалық Саясат біздің экономикамыздың таяу жылдардағы өсімінің драйвері болады. Тек жол құрылысы арқылы ғана жаңадан 200 жұмыс орны құрылады. Ал бұл халықтың жұмыспен қамтылуын және табыстарының өсуін білдіреді. «Нұрлы Жол» цемент, металл, техника, битум, жабдықтар өндіру мен соған сәйкес қызметтер сияқты экономиканың басқа да салаларына мультипликативті әсер етеді. Жолдар – Қазақстан үшін өмір желісі. Біздің кең-байтақ жерімізде жолдар бойында әркезде де өмір пайда болған және дамып отырған. Біз Астанадан барлық жақтарға автомобиль, теміржол және авиациялық магистральдар тарайтындай көлік желісін құруға тиіспіз. Жүректен тарайтын артериялар сияқты. Күннен тарайтын шұғыла сияқты.

Қазақстандықтар салатын жаңа магистральдар біздің экономикамыз бен қоғамымызды жаңартады. Олар біздің еліміздің барлық түкпірлерін орталықпен берік байланыстырады. Жүк тасымалы жеделдейді және ұлғаяды. Ел арқылы транзит көлемі артады. Біздің азаматтарымыз заманауи және сапалы автомагистральдармен жүріп, кез келген өңірге қауіпсіз және тез жететін болады. Әлеуметтік инфрақұрылым жақсарады, жаңа және заманауи мектептер мен ауруханалар жоғары сапалы қызметтер көрсетеді. Нәтижесінде ол әрбір қазақстандықтың әл-ауқаты мен өмір сапасында көрініс табады. Ал ең бастысы – осының бәрі болашақ ұрпақтың байлығы ретінде біздің жерімізде қалады.

Құрметті қазақстандықтар!

Алда үлкен де жауапты жұмыстар тұр. Толысқандықтың жаһандық сынынан өту үшін біздің топтаса білуіміз қажет. Біз барлық қазақстандықтар арасындағы сенімді нығайтуға тиіспіз! Бір-бірімізге тағатты болуымыз керек! Бұлар – Қазақстанның болашағына кілттер. Этносаралық келісім – өміршеңдік оттегі. Біз дем алған кезде оны байқамаймыз, ол өздігінен болады – біз тек өмір сүреміз. Бірлігіміз бен этносаралық келісімді біздің өзіміз сақтауға тиіспіз. Оны біз үшін ешкім ешқашан сырттан келіп жасамайды. Біздің жастарымыз жаңа, тәуелсіз елде өсіп келеді. Бүгінгі буын 90-шы жылдардағы этносаралық соғыстар мен қақтығыстарды, күйреуді көрген жоқ. Сондықтан көпшілігі Қазақстандағы тұрақтылық пен қолайлы өмірді туғаннан солай болуға тиіс сияқты қабылдайды.

Тұрақтылық пен келісім дегеніміз не? Ол отбасылық әл-ауқат, қауіпсіздік, баспана. Бейбітшілік – әке мен ана қуанышы, ата-аналар денсаулығы және біздің балаларымыздың бақыты. Бейбітшілік – тұрақты жұмыс, жалақы және ертеңгі күнге деген сенім. Бейбітшілік пен тұрақтылық – күн сайынғы еңбекпен қорғап, нығайтуды қажет ететін жалпыхалықтық жетістік. Мен жастар – біздің болашағымыздың тірегі дегенді әркез айтып келемін. Мемлекет жаңа буынның алдында барлық есіктер мен жолдарды ашты! «Нұрлы Жол», міне, біздің креативті ырғақты жастарымыздың күш-жігер жұмсап, құлаш сермейтін тұсы осы!

Алдағы жылы біз Конституцияны қабылдаудың және Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылуының 20 жылдығын салтанатты түрде атап өтеміз. Осы даталарды атап өте отырып, бізге қазақстандықтарды рухани тұрғыда бұрынғыдан да гөрі күштірек, топтасқан және бұрынғыдан да бетер тағатты ету маңызды. Қазақстан, тек алға атты біздің басты қағидатымыз тарихтың жаңа жауапкершілікті орамында жаңаша үн мен неғұрлым терең мағынаға ие болатынына менің сенімім мол. Баршаларыңызға біздің Отанымызды бұрынғыдан да зор биікке көтеретін жаңа шыңдарға қол жеткізуде табыстар тілеймін!

Қадірлі халқым!

Біз Жалпыұлттық идеямыз – Мәңгілік Елді басты бағдар етіп, тәуелсіздігіміздің даму даңғылын Нұрлы Жолға айналдырдық. Қажырлы еңбекті қажет ететін, келешегі кемел Нұрлы Жолда бірлігімізді бекемдеп, аянбай тер төгуіміз керек. Mәңгілік Ел – елдің біріктіруші күші, ешқашан таусылмас қуат көзі. Ол «Қазақстан-2050» Стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздің өзі – Мәңгілік Ел! Ол – барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы.

Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де «Мәңгілік Ел» деген құдіретті ұғымға сыйып тұр. Отанды сүю – бабалардан мирас болған ұлы мұраны қадірлеу, оны көздің қарашығындай сақтау, өз үлесіңді қосып, дамыту және кейінгі ұрпаққа аманат етіп, табыстау деген сөз. Барша қазақстандықтардың жұмысының түпкі мәні – осы!

«Мәңгілік Ел» идеясының бастауы тым тереңде жатыр. Осыдан 13 ғасыр бұрын Тоныкөк абыз «Tүркі жұртының мұраты – Мәңгілік Ел» деп өсиет қалдырған. Бұл біздің жалпыұлттық идеямыз мемлекеттігіміздің тамыры сияқты көне тарихтан бастау алатынын көрсетеді. Жалпыұлттық идеяны өміршең ететін – Елдің бірлігі. Ауызбіршілік қашқан, алауыздық тасқан жерде ешқашан да жалпыұлттық идеялар жүзеге асқан емес. Қазақстанның шыққан шыңы мен бағындырған биіктерінің ең басты себебі – бірлік, берекесі.

Біз тұрақтылықты бағалай білгеніміздің арқасында бүгінгі табыстарға жеттік. Ешкімді кемсітпей, ешкімнің тілі мен ділін мансұқтамай, барлық азаматтарға тең мүмкіндік беру арқылы тұрақтылықты нығайтып келеміз. Біздің кейінгі ұрпаққа аманаттар ең басты байлығымыз – Ел бірлігі болуы керек. Осынау жалпыұлттық құндылықты біз әрбір жастың бойына сіңіре білуге тиіспіз.

2015 жыл – ұлттық тарихымызды ұлықтау және бүгінгі биіктерімізді бағалау тұрғысынан мерейлі белестер жылы. Қазақ хандығының 550 жылдығын, Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Конституциямыздың 20 жылдығын, Ұлы Жеңістің 70 жылдығын атап өтеміз. Осынау тарихи белестер Жаңа Қазақстандық Патриотизмді ұрпақ жадына сіңіруде айрықша рөлге ие. Біз 2015 жылды Қазақстан халқы Ассамблеясы жылы деп жарияладық. Елдің тұтастығы мен бірлігі, татулығы мен тыныштығы ең басты назарда.

Ел бірлігі – біздің барша табыстарымыз­дың кілті. Тұрақты дамудың қазақстандық моделі бүгінде бүкіл әлемге үлгі. Тәуелсіздігіміздің 25 жылдық мерейтойын және халықаралық ЭКСПO-2017 көрмесін табысты өткізіп, еліміздің әлеуетін әлемге паш етеміз. Ұлы жолдағы сапарымыз сәтті, болашағымыз жарқын болсын! Баршаңызға «Нұрлы Жол» Жолдауын жүзеге асыруда табыс тілеймін!

ДАМУДЫҢ ЖАҢА БАҒЫТЫ

«Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты жаңа Жолдау арқылы Ел Президенті мемлекет дамуының жаңа бағыттарын айқындап берді. Бұл Жолдауды нақты істерге негізделген ел дамуының жаңа экономикалық стратегиясы ретінде қабылдап отырмын. Өйткені, бұл құжатта болашақ үшін маңызды мәселелер түгел қамтылған. Мемлекет басшысы елдегі кәсіпкерліктің дамуына қолайлы жағдай жасау керектігін осы жолы да ерекше атап өтті. Бұл мақсатқа аймақ пен аймақты, ел мен елді байланыстыратын күре жолдар салу арқылы қол жеткізуге болатыны айтылды. Елбасы алдымен республиканың батыс бөлігін Орталық Қазақстанмен байланыстыратын ұзындығы мың шақырым болатын темір жол құрылысы туралы ризашылық сезіммен айтып өтті. Көпшіліктің жадында болса, «Жезқазған-Бейнеу», «Арқалық-Шұбаркөл» темір жолының құрылысы басталатыны туралы 2012 жылғы Жолдауда алғаш айтылған-ды. Елбасы осы ғаламат жобаны жүзеге асырудың нәтижесінде бүгінгі таңда елсіз иен далада теміржол инфрақұрылымдары жасақталып, елді мекендер мен бекеттер бой көтергенін ризашылықпен атап өтті. Осы темір жол құрылысы толық бітіп, жаңа Жолдауда айтылған «Қарағанды-Жезқазған-Қызылорда» автожолы салынса біздің өңір логистикалық жағынан тиімді орналасқан аймақ болып танылады. Еліміздің барлық өңірлеріне темір және автожол арқылы өз өнімдерімізді тасымалдай алатын боламыз.

Ең бастысы, ұшқан құстың қанаты талатын байтақ еліміздің ішкі байланысын арттыру мәселесіне, яғни осы жолдарды салуға 70 млрд. теңге бөлініп отыр. Бұған қоса, үстіміздегі жылы Ұлттық қордан бизнесті қолдауға бөлінген 100 млрд. теңге табысты игеріліп, ол шағын және орта бизнестің игілігіне жұмсалуда. Ал, алдағы жылы бұл мақсатқа тағы 500 млрд. теңге қаралып отыр. Мемлекеттік қолдаудың отандық бизнесті бір серпілтіп тастайтыны анық.

Елбасы халыққа арнаған Жолдауларында үнемі асыраушы сала – ауыл шаруашылығын одан әрі дамыту ісін тапсырып отырады. Еліміздегі экономикалық жаңғырудың түпкі мақсаты – тұрғындардың өмір сүру деңгейін көтеру, жаңа жұмыс орындарын ашу. Демек, жарқын болашақ үшін қажетті мақсат-міндеттерді Мемлекет басшысы саралап, оны қалай жүзеге асыру қажеттігін көрсетіп берді. Ендігі мақсат – әркім өз саласы бойынша адал да белсенді еңбек ету.

Абзал ЕРАЛИЕВ,

Қазақстанның Еңбек Ері, «Абзал и К» ТС директоры.

ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ ҚОЛДАУ

Сейсенбіде жолданған Елба­сының жаңа Жолдауында әдеттегіше елдің жайы, әлемдік экономикалық қиын кезеңде аман-есен тығырықтан шығудың жолдары көрсетілген. Дағдарыс жағдайының өзінен пайда тауып, елдің әлеуметтік ахуалын түзету көзделген. Ол үшін осыған дейін Ұлттық қорға жиналып келген қаржыны тиімді пайдаланып, ел экономикасын әлсіретпеу ойластырылған. Осы орайда Елбасы «Үкіметке Ұлттық қордан бөлінген қаржының тиісті бағыттар бойынша тиімді және орынды жұмсалуын қамтамасыз етуді жүктеймін. Әрбір теңгенің қатаң сұрауы болады» деп нақты айтты.

Нұрсұлтан Әбішұлы осы Жолдауы арқылы кезекті мәрте бизнеске бейжай қарамайтынын дәлелдеді. Және оның дамуына қолайлы жағдай жасау күн тәртібінде тұрған басты мәселелердің бірі екенін жеткізді. Бұл мақсатқа ел мен елді байланыстыратын, өңірлер арасындағы күре тамыр саналатын жолдар торабын ретке келтіру арқылы қол жеткізу ұсынылды. Жолдар құрылысы қосымша 200 мың жаңа жұмыс орындарын ашып қана қоймай, елдегі жұмыссыздықты төмендетуге, Қазақстандағы өндіруші кәсіпорындардың қарқынды дамуына мүмкіндік бермек. Алдымыздағы жылдан бастап орта және шағын кәсіпкерлікті дамытуға Ұлттық қордан 500 млрд. теңге бөлінетіні белгілі болды. Бұл бизнесті тағы бір серпілтіп тас­тайтыны анық.

Сонымен бірге, елді қуантқан жағымды жаңалықтың бірі бұл баспана мәселесіне қатысты болып отыр. Жаңа Жолдау бойынша елімізде пайыздық мөлшері төмен және бастапқы жарнасы төленбейтін жаңа бағдарлама іске қосылатын болды. Сондай-ақ, апатты жағдайдағы мектептер мәселесі көтерілді. 2016 жылы Қазақстанда апатты жағдайдағы мектептер болмауы керек.

Елбасының биылғы Жолдауы еліміздің 30 дамыған ел қатарына еніп, Мәңгілік елге айналатынына нық сендіреді.

Нұрмұрат ЕРМАНОВ,

облыстық мәслихат депутаты.

ЕЛДІҢ БІРЛІГІ – БАСТЫ БАҒДАР

Бұл Жолдау бұрынғы жолдаулардан ерекше жағдайда жарияланып отыр. Оның үстіне әдеттегі уақытынан ерте жарияланды. Мұның себебін Елбасы түсіндіріп те берді. Ең бастысы, тарихи құжатта көтерілген мәселелердің қарапайым тұрғындар игілігіне қызмет етуі болып тұр. Елбасының сөзімен айтқанда: «2007 жылы басталған дүниежүзілік дағдарыс өзінің қиын жағдайларын әлі тәмамдаған жоқ. Сол дағдарыс әлі күнге дейін жүріп жатыр. Оның салдарын біз көріп отырмыз. Оның үстіне Ресей мен Батыстың арасындағы бір-біріне санкция мәселелері бар, Таяу шығыста орын алған жағдайлар бар. Осының барлығы Қазақстанға өз ықпалын тигізеді. Сондықтан дағдарыс әрі қарай әлі жалғасып жатыр деп айтуға болады. Біз осыған қарсы шара қолдануымыз керек». Мемлекет басшысының атап өтуінше, халықтың сенімін ақтау, қиын жағдайдан аман-есен алып шығу жағдайларын ойластыру керек. «Алдымызда тұрған 2-3 жыл бүкіл дүниеге де, елімізге де оңай болмайды. Сондықтан біз не істеуіміз керек, қандай шаралар қолдануымыз қажеттігін ойластыруымыз керек. Осыған байланысты мен Жолдауды ертерек жариялайын деп шештім. Қалған 50 күннің ішінде, жаңа жылға дейін Үкімет осы Жолдауға орай не істеу керектігін дайындап, өздерінің шараларын әзірлеп, Жаңа жылдан іске кірісуі керек. Соған уақыт беру үшін ендігі жылы емес, жылдың аяғында Жолдауды жариялап отырмын»,– деді Елбасы. Бұл – елін, халқын ойлаған, ұлтын ойлаған азаматтың сөзі.

«Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты жаңа Жолдауда өміршең жобаларды жандандыру, тамақтану өнеркәсібін дамыту және жол инфрақұрылымын өркендету жөнінде нақтыланған міндеттер көңілімнен шықты. Оған қоса, мамандар даярлауда жоғары оқу орындарын өндірістің сала-саласы бойынша бейімдеп, олардың материалдық базасын нығайтуға арнайы қаражат бөлінетіні жайлы айтқаны қуантады. Сондай-ақ, Мемлекет басшысы этникалық қарым-қатынасқа байланысты да көңілге қонымды жайттарды жария етті. Әсіресе, елдің ауызбіршілігі, ынтымағы, ұрпақтар сабақтастығы туралы жақсы айтты. «Жалпыұлттық идеяны өміршең ететін Елдің бірлігі. Ауызбіршілігі қашқан, алауыздық тасқан жерде ешқашан да жалпыұлттық идеялар жүзеге асқан емес. Біз тұрақтылықты бағалай білгеніміздің арқасында бүгінгі табыстарға жеттік. Ешкімді кемсітпей, ешкімнің тілі мен ділін мансұқтамай, барлық азаматтарға тең мүмкіндік беру арқылы тұрақтылықты нығайтып келеміз. Біздің кейінгі ұрпаққа аманаттар ең басты байлығымыз – Ел бірлігі болуы керек. Осынау жалпыұлттық құндылықты біз әрбір жастың бойына сіңіре білуге тиіспіз», – деді Елбасы өз Жолдауында. Ендеше Елбасының бұл сөзі әрбір қазақстандықтың бас­ты ұстанымы болуы керек деп ойлаймын.

Әлима Әбдіхалықова,

Қызылорда облыстық Азаматтық альянс қауымдастығының төрайымы.

ӨТКЕНГЕ ТАҒЗЫМ, БҮГІНГЕ МАҚТАНЫШ, КЕЛЕШЕККЕ СЕНІМ

Елбасымыздың Қазақстан халқына жариялаған «Нұрлы жол – болашаққа бастар жол» атты Жолдауында бүгінгі әлемнің дағдарыстан арыла алмай тұрған шағында ел болашағына алып барар жарқын жолымызды нұсқап отыр. Осы мақсатта іске асыратын стратегиялық қадамдарды, халықтың күнкөріс әлеуетін арттырар әрекеттерді бел­гілеп берді. Сонымен бірге, болашаққа барар жолда өткенімізді де ұмытпауға тиіс екенімізді жеткізді.

Осы орайда Мемлекет басшысының Жолдаудағы «Өткен тарихымызға тағзым да, бүгінгі бақытымызға мақтаныш та, гүлденген келешекке сенім де Мәңгілік Ел деген құдіретті ұғымға сыйып тұр. Отанды сүю – бабалардан мирас болған ұлы мұраны қадірлеу, оны көздің қарашығындай сақтау, өз үлесіңді қосып, дамыту және кейінгі ұрпаққа аманат етіп, табыстау деген сөз. Барша қазақстандықтардың жұмысының түпкі мәні – осы!» деп айтуында үлкен мән жатқаны белгілі. Келесі жылы Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өтетініміз соның бір айғағы болса керек.

Бүгінде барлық салада ілгерілеушілік байқалады. Соның бір дәлелі ретінде аймақта мәдениет саласына жасалып отырған қамқорлықты айтуға болады. Облыс әкімі Қырымбек Көшербаевтың тікелей қолдауымен өңірде үлкен шаралар өткізілді. КСРО Халық артисі Сәбира Майқанованың 100 жылдығы аясында Қазақстан театрларының ХХІІ фестивалі болып өтті. Сондай-ақ «Қорқыт және Ұлы Дала сазы» халықаралық дәстүрлі музыкалық өнер фестивалі де жоғары деңгейде ұйымдас­тырылды. Облыс орталығында жаңа Қазақ драма театры салынатын болды. Жаңа театр ғимараты салынып біткен соң Н.Бекежанов атындағы музықалық драма театры ғимараты облыстық филармонияға беріледі. А.Тоқмағамбетов атындағы мәдениет үйінде жөндеу жұмыстары жүргізілді. Осының бәрі Сыр елінде Елбасымыз­дың сындарлы саясатының арқасында жүзеге асырылып жатыр.

Бақытбек Алпысбаев,

Қазақстанның еңбек сіңірген артисі, «Құрмет» орденінің иегері.

ӘЛЕУМЕТТІҢ ӘЛЕУЕТІ АРТАДЫ

«Жақсылыққа жетелеген Жолдау». Ел арасында осындай ұғым қалыптасқан. Әрі солай болып та жүр. Биылғы Жолдаумен теңіз төскейіндегі медицина қызметкерлері алғашқылардың қатарында танысып шықтық. Көңілге үлкен ой түйдік.

Сананы тұрмыс билейтіні баршаға аян. Осы орайда Жолдауда қозғалған Халықаралық валюта қоры, Дүниежүзілік банк тарапына байланысты білдірілген құнды пікірлер, әрі осы тұрғыдағы жоспарларға енгізілетін түзетуді жедел қабылдау қажет деген тапсырма көпшіліктің көкейінен табылды. Сондай-ақ, әлеуметтік инфрақұрылымдарды дамыту жайы да көңіл қуантады. Алғашқы кезекте апатты мектептер, үш ауысымда оқыту проблемаларын шешу мақсатында қосымша қомақты қаржы бағыттау да өзекті жайт екені рас.

Бар жақсы – балаларға. Балалар бақшасының жетіспеушілігін болдырмау, мектепке дейінгі мекемелерде орындар тапшылығын түбегейлі қысқарту үшін үш жыл қатарынан қосымша қаржы бөлу, жоғары оқу орындарын материалдық-техникалық базамен қалыптастыру да өскелең буынға деген зор қамқорлық.

Дәрігерлер қауымын Жолдауда айтылған денсаулық сақтау саласын одан әрі дамыту туралы тапсырма қатты толғандырды. Ауруды емдегеннен алдын алған абзал. Егеменді елімізде адамның денсаулығы, өмірі басты назарда тұр. Соған орай мемлекет тарапынан медицина саласына тұрақты түрде қолдау жасалып келеді. Жалақы көлемі де артты. Міне, биылғы Жолдауда да денсаулық саласына айрықша көңіл бөлінген. «Мәңгілік ел» болуды мұраттаған қазақстандықтар үшін халықтың денсаулығы бәрінен қымбат. Еліміздің тұтастығы, бірлігі мен татулығы тұрақты күн тәртібіне қойылған. Лайым солай болғай.

Арғынбай Асанбаев,

Арал аудандық ауруханасының бас дәрігері, аудандық мәслихат депутаты.

БІРЛІК ПЕН БЕРЕКЕ ОТАНЫ

Елбасы биыл да халқына дәстүрлі Жолдауын жолдады. Толығымен көріп, тыңдадым. Мемлекетіміз үшін маңызды, атқарылуға тиіс ауқымды міндеттер мен мақсаттарды белгілеп берді. Әсіресе, маған тұрғын үйге байланысты айтқан ойлары ұнады. Яғни, «Нұрлы жол – болашаққа бас­тар жол» Жолдауында «Арендалық баспана құрылысы тұрғысындағы қадамдарды қайта қарастыру керек. Бізде қолжетімді баспана бойынша көптеген әдістер бар.

Елімізде Тұрғын үй құрылыс жинақ, ипотека, арендалық бағыттар қамтылған. Енді бізге басқа қырынан қарау керек. Мемлекет әлеуметтік арендалық баспананы салып, оны халыққа сатып алу құқығымен ұзақ мерзімге жалға беретін болады. Қазіргі кезде қолданыстағы жүйе қомақты қаржыны талап етеді. Бастапқы жарнаны төлеткізеді, содан кейін банктер кабальды (кіріптарлық) пайыздарды бекітеді, яғни оның деңгейі 20 пайызға жетеді. Адамдар оны төлеуге қауқарсыз және проблемалар туындайды. Бұл бағдарламалар қалады, олар дәулетті адамдар үшін қалыпты. Ал жаңа бағыттағы бағдарламаны жас