Сыр бойы

Телевизия – «тірі организм» іспетті мың қатпарлы, ұңғыл-шұңғылы көп синтезді өнер. Әрбір туындысында қаншама адамның қолтаңбасы мен өлшеусіз еңбегі жатыр десеңізші! Грим салушы, декоратор, жарық қоюшы, оператор, жүргізуші, редактор, дыбыс пен музыка режиссері, оның ассистенті, монтаждаушы, әрлеуші...

Осылардың біреуі іске қосыл­маса, жұмыс ақсайтын­дығын кәсіби мамандар жақсы түсінеді. Ал, осы тұтас организмнің күре­тамырын тап баса отырып, сауық­тыру шараларын жүргі­зетін әрі оның қалыпты ырғағын бақылауында ұстайтын бас ме­неджердің жауапкершілігі тіпті ұшан-теңіз дер едім.

Осындай мықты менед­жер – «Қазақстан РТРК АҚ» Қы­зылорда облыстық филиал­ының директоры, «Құрмет» орде­нінің иегері, «ҚР Ақпарат саласының үздігі», «Халықаралық телера­дио­компаниясының» академигі Жағыппар Қарабала. Сыр өңі­ріндегі «QYZYLORDA» теле­арнасының жұмысын ұршықтай үйіріп отырған ұшқыр ойлы осы бір азаматпен 1993 жылдың күзінде таныстық. Танысып қа­на қоймай, әпке-іні болып ба­уырластық. Неге дейсіз ғой? Тағ­дырымыздың осыншалық ұқ­састығын көрмейсіз бе? Ол да, мен де қарапайым шаруа отбасынан шығыппыз. Алма­тыдағы ҚазМУ-ды бітіріп, ал­ғашқы қызметті де аудандық газеттен бастаппыз. Ол – өзі жолдамамен барған Жез­қазған өңіріндегі Шет ауданында, мен – Сыр өңірінің Шиелі ауданында... Кейінірек Қазақ радиосында 25 жыл қызмет іс­теп елге оралдым.  Ол да менен бір жыл бұрын сол тұстағы Қызылорда облыстық телеарнасының төр­ағасы Әбдіжәлел Бәкірдің орын­басарлық қызметке шақы­руы­мен Қызылордаға қайтыпты. Оның үстіне балалығы өткен «қарашаңырақ» та – осы жерде. Бір қызығы, сол ағайынды 8 баланың үшеуі бірдей журналист боп шыққан. Әпкесі Бей­сенкүл, інісі Айғали және өзі. Бұлайша бір әулеттен «журна­листер шоғырының» шығуы сирек ұшырасатын құбылыс.

Міне, содан бері 27 жыл бойғы оның телеарнадағы еңбек жолы – менің көз алдымда. Облыс телевизиясының ашылуы мен қалыптасу кезеңдерінде бі­лікті журналист қана емес, іскер ұйымдастырушы ретінде де оның шығармашылық бет-бейнесі мен бағыт-бағдары айқындалып, тұ­­жырымдамасының жасалуына елеу­лі үлес қосты. Музыкалық кон­тент қалыптастырып, жас таланттарды таныту мақсатында «Әнші балапан», «Таңшолпан», «Бозторғай», тағы да басқа те­лебайқаулар ұйымдастыруға атсалысты. Сөйтіп, үздік шыққан өрендердің шет елдерде өнер көрсетуіне жол салып берді. Осы кездері жарқырап шыққан жас таланттар Г.Оразымбетова, М.Сәдуақасова, А.Кішкенбаев, Г.Сіргебаева, Б.Жанұзақова, Т.Рахмет, Ө.Айниязов, тағы бас­қалар бүгінде «жұлдызға» айналып, оншақтысы «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» ата­ғын алып та үлгергені белгілі. Осының барлығы – Жағыппар Қарабаланың продюсерлік қыз­метінің жемісі.  Бұнымен қатар, көптен бері тұрақты өткізіліп жүрген күллі түркітілдес ха­лық­тардың фольклорлық өне­рін насихаттауға арналған «Қор­қыт және Ұлы дала сазы» халық­аралық фестивалінің, сон­дай-ақ, өзі автор боп дүниеге кел­тірген «Сыр саңлақтары» теле­жобасының да продюсері бол­ды. Бұл оның ауқымды тір­лік­терінің бір парасы ғана... Бұ­лардың барлығы бүгінде қа­зақ телевизиясының «алтын қо­рында» сақтаулы.

Төккен тер, еткен еңбектің өтеуі болады. Бүгінде өзі бас менеджерлік жасап отырған «QYZYLORDA» телеарнасының жур­на­­листері түрлі деңгейдегі шы­ғар­­машылық додаларға қа­ты­сып, одан жүлделі оралып жүр. Әріге бармай-ақ бергі онжыл­дықты алсақ, «Қазақстан телерадиокорпорациясы» филиалдары арасындағы байқауларда жүзден жүйрік шығып, Қуат Шарабидинов (бүгінде «Сыр бойы» газетінің бас редакторы) және Айнұр Тұңғышбаева бас жүлдені иеленсе, жуырда ғана Толқын Қабылша «Қайырымдылық кер­­уені» республикалық бай­қауы­­­нан бірінші орынды жеңіп ал­­ды. Теле­арна ар­қылы пәтер­ге зә­ру бір жан­ұяның мә­селе­сін кө­теріп, нәти­жесіне қол жет­кіз­ген сюжеті үшін. Толқын де­мекші, оның да со­ңынан жас­тық жігер, өзге­ше реңк әкелген жаңа тол­қын қосылып, ұжым қатары толығуда. Ал, бұл ұжым­нан осыған дейін қаншама жас­ темірқанаттанып ұшты де­се­ңізші! Олардың ұшып шы­ғып, қонған тұғырлары да осал емес. Осы күндері Мұрат Жетпісбаев «Егемен Қазақстан» газетінің облыстағы меншікті тіл­шісі болса, қалғандары әр­түрлі ақ­парат құралдары мен мем­лекеттік органдарда жауапты қызметте жүр. Осылардың көбісі оның төл шәкірттері. Жа­ғыппардың шекпенінен шық­қандар. Ол тәжірибесі мол ұстаз ғана емес, білікті менеджер де. Өзі басшылық жасаған 15 жыл ішінде телеарнаны бәсекеге қа­білетті, қаржылық қауқары күшті, заманауи сипаттағы соңғы тенденцияларды батыл мең­герген, амбициясы жоғары теле­арналар санатына қосты. Мем­лекеттік ақпараттық тапсырмаларды жүзеге асырып, жер­гілікті билікпен әріптестік бай­ланыс орнатуда. Тағы бір айт­пағымыз, бұл ұжымда ұрпақтар сабақтастығының жарқын үр­дісі қалыптасқан. «Өткенсіз – бүгін, бүгінсіз – ертең жоқ» де­мекші, әртүрлі мерекелік ша­ралар үстінде көзі тірі өз арда­герлеріне құрмет көрсетіп ұлық­тауы – осының бір дәлелі. Осы­ған қоса, телеарнаның ірге­тасын қаласқан Жақсылық Бекқожаев, Есенгелді Шілдебаев ағаларынан бастап қыршын жас Сахитжан Бермағанбетовке де­йінгі марқұмдарды еске алу мақсатында әлденеше рет спорт­тық турнир ұйымдас­тырылғаны тағы бар. Соңынан ұжым атынан ас беріліп, аруақтарға құран бағышталғанына өзіміз де куә болдық. Міне, аға ұрпақты ұлықтаудың жөн-жосығын жақ­сы меңгерген кішіпейіл де елгезек Жағыппар «батаменен ер көгеретінін» әбден біледі.

Бұдан басқа тағы бір қайыр­лы ісі: «мықты кадр бізге әлі керек» деп, зейнеткерлікке шық­қан «телевизия тарландарын» штат­тан тыс қызметте ұс­тауы.  Сөй­тіп, бірер жыл бұлар­дың «ұста­ханасынан» жастарды өт­кізіп алуы дер едік. Сол «кори­фей­лердің» ішінде менің қалам­дас­тарым Несібелі Рахмет пен Қар­шыға Есімсейітова да бар. Бұдан басқа қайырлы іс­те­рі де жетерлік. Қайсыбірін ай­тып тауы­сарсың? Осы жолдар­ды қа­ламымнан сорғалатып отырғанда ойыма оралғаны, бұдан бес жыл бұрын маған қоңыраулатып, сыр бөліскен едік. Сонда сөзден сөз шығып, өзінің бір құпиясын ашты: «Бұрын біздің телеарнаны бір жыл басқарып, қызметін Алматыға ауыстырып кеткен бір ініңіз бар еді ғой, апа... Аман­тай Шәріп дейтін... Соның жар­тығасырлық мерейтойына орай, дос-жарандары мен әріптестері бірлесе отырып, «тосын сый» әзірлеп жатырмыз». Мен де елең ете түстім. «Қандай сый сонда?» Арада аздап үнсіздік орнады. «Айтсам ба, айтпасам ба?» деп ойланған сыңайлы. Сосын барып айтқаны мынау болды: «Оның шығармашылық бейнесін төрт қырынан: журналист, ақын, ға­лым, ұстаз ретінде ашып көр­сет­пекшіміз. Ғалым достары Ди­хан Қамзабекұлы, Бауыржан Омар­ұлынан бастап, журналист-әріптестері Шаһизада Әбдікә­рімов, Нұрперзент Домбай, Қуат Бораш, тағы басқалардың (оның ішінде өзім де бармын) әртүрлі ақпарат құралдарында жа­рияланған дүниелерін құ­рас­тырып, «Төрт тоғыс» кіта­бына енгіземіз. Ал, басты кейіп­керіміздің өзі бұл шаруадан мүлдем хабарсыз. Ештеңе біл­мейді. «Тосын сый» деп ата­луының себебі де сол ғой!» Осыны айтып, мәз болған бауырыма мен де қосыла күлдім. «Шынында да жақсы сыйлық!»

Көп ұзамай осы жинақ қолыма түскенде, бір деммен қызыға оқып шықтым. Сүйсіндім. Оның «тосын сый» екендігіне еш шү­бәм жоқ. Айрықша әсермен оқып тәмамдаған кітаптың соң­ғы бетін жапқанымда барып, бас­­падан жарыққа шығуына де­меушілік жасаған Жағыппар бауырым екендігін білдім. Шыға­рушылардың алғысы арқылы. Ал, өзі маған бұл жайлы жақ аш­паған. Міне, «тосын сый» деп осыны айт!

Енді бір сәт оның сонау ба­лалық шағына қарай ойы­сайық. Қызылорда қаласының №212 мектебін алтын медальмен бітірер алдында өзінің тұң­ғыш сезімін оятқан сыныптасы – Күлпанды ойлап, бозөкпе жеткіншек:

«Сездіруге батпадым да бала махаббатымды, терезеңнің жақ­тауына ойып жаздым атыңды» деп талай рет шырқаған көрінеді. Ақыры жақтауды жаңқаламай-ақ, тура қыз жүрегіне жол тар­тыпты. Кейінірек бірі – Ал­маты, бірі – Қарағанды уни­вер­ситетінде оқып жүріп, бес жыл бойы екі қаланың ортасын ұшақ­пен жалғаған қос жүрек ақы­ры қосылып тынсын. Содан бастап 28 жыл бойы бірге ба­қытты ғұмыр кешіп келеді. Бү­гінде бұлар – ұлын ұяға, қы­зын қияға қондырып, 5 немере сүйіп отырған бақытты от­ба­сы. Тұңғыш һәм мәң­гілік махаббатының музасы – Күл­панмен бірге жақында асқаралы 60-тың асуынан асып отырған Жағыппар Қарабалаға менің де «тосын сый» жасағым келеді-ақ! Бірақ «ойың жеткен жерлерге өзің жете алмайтын» сәттер аз ба? Бір кем дүние. Мынау жарық жалғанда маңдайың жарқырап аман-сау жүр, бауырым!

Қатира ЖӘЛЕНОВА,

Халықаралық «Алаш» әдеби сыйлығының иегері.