Сыр бойы

Сыр топырағында Түркі жұртының басын қосқан таңдаулы жоба – «Парасатты поэзия» халықаралық фестивалі өтті. Дәстүрлі шара облыс әкімі Қырымбек Көшербаевтың қолдауымен өмірге келген еді. Елбасының «Рухани жаңғыру» идеясын арқау еткен поэ­зия фестивалінің түпкі мақсаты: қазақ поэ­зиясын парасат биігіне көтеріп,  жалпы түркі әдебиеті деңгейінде танылуына жағдай жасау. Әлбетте, бұл бастама бауырлас елдер арасында шығармашылық байланысты арттыра түсетіні даусыз. Олай дейтініміз, Түркия, Қырғызстан, Әзербайжан, Татарстан мемлекеттерінен келіп, айтулы шараға ат  қосқан ақындардың лебізінен қазақ еліне, қасиетті Сыр  топырағына деген ерекше бір жылылық есіп тұрғандай...

Биылғы «Парасатты поэ­­зия» фестивалі қазақ поэзиясы­ның падишасы, Мемлекеттік сый­лықтың иегері Фариза Оң­ғар­сынова мен жерлесіміз, көр­некті ақын, аудармашы, ха­лықаралық «Алаш» әде­би сыйлығының иегері Жарасқан Әбдірашұлының шығар­ма­шы­­­лығына арналды. Дәстүрлі ша­раға Фариза Оңғар­сы­нованың сіңлісі Алмагүл Оңғар­сы­нова, ақынның ұлы Алмас Оң­ғарсынов, сондай-ақ, ақын Жа­расқан Әбдіраштың ұлы бел­гілі кинорежиссер Рүстем Әбдірашев пен немересі Әбіл­хайыр Әбдіраш қонақ болды.

 Фестивальге қырғыз елінің айтулы ақыны Қарбалас Бакиров, Түркия елінен ақын, публицист, Түркия және Әзербайжан Жазушылар одағының мүшесі Мехмед Нури Пармаксыз, Әзербайжан және Еуразия Жазушылар одағының мүшесі, ақын Хаял Рза, Татарстаннан ақын, журналист, «Казан утлары» тарихи танымдық журналының бас редакторы Рустам Галиуллин, сондай-ақ, есімі ел аузындағы әйгілі қазақ ақындары Серік Ақсұңқарұлы, Мейірхан Ақдәулет, Ғалым Жайлыбай, Шаһизада Әбді­кә­рімов, Байбота Қошым-Но­ғай, Бүркіт Базарбай, Бақытжан Алдияр, Елубай Әуезов бастаған Ұларбек Нұрғалым, Ақберен Елгезек, Қалқаман Сарин, Ми­рас Асан, Бекзат Смадияр, Мақпал Мыса сынды өлең өлкесінде өзіндік өрнегі бар жас ақындар қатысты. Олар­дың қатарында Сырдың сыршыл ақындары Толқын Қабылша, Асылзат Арыстанбек, Ақжол Түменбай, Назгүл Бердіқожа, Биболат Сәтжан  отты жырларымен оқырман ықыласына кенелді.     

Фестиваль қонақтарын об­лыс әкімі Қырымбек Көшер­баев қабылдады. Кездесуде облыс әкімі аймақтың әлеу­меттік-экономикалық дамуы, сонымен бірге, рухани жаң­ғыру аясында жүзеге асырылып жатқан жаңа жобалар жайында әңгімелеп, жалпы Сыр хал­қының бүгінгі тыныс-тірші­лігінен хабардар етті. Алаш­тың анасы – Сыр өңірінен бас­тау алған «Парасатты поэзия» фестивалінің алғашқы олжасы – «Ұлы дала үні» жыр жина­ғымен таныстырды.

– Жуырда Қырғызстанның астанасы Бішкек қаласындағы баспадан қазақ ақындарының қырғыз тілінде «Ұлы дала үні» атты өлеңдер кітабы жа­рық көрді. Әлем ақыны Олжас Сүлейменов, қазақ поэзиясы­ның тарландары Қ.Мырзалиев, Т.Молдағалиев, М.Шаханов, Ұ.Есдәулет, Е.Раушановтан бас­тап бүгінгі жастар шығар­машылығын қамтыған жыр жинағы жарыққа шықты. Парасатты поэзия туындыларын қырғыз ақындары Бақтыгүл Чотурова, Қарбалас Бакиров тәржімалап, баспаға әзірледі. Жыл сайын фестиваль аясында бұл жұмыстар жалғасын табатын болады, – деді облыс әкімі.     

Кездесу барысында Түркия, Әзербайжан, Қырғызстан және Татарстан мемлекеттерінен келген ақындар сөз алып, айтулы шараның Түркі жұртының арасындағы рухани байланыс­ты нығайта түсетініне зор сенім білдіріп, аймақ басшысына алғыстарын жеткізді. Сол күні шара қонақтары «АРАЙ СИТИ» сауда орталығының ки­нозалында жерлесіміз, бел­гілі кинорежиссер Рүстем Әб­дірашевтің «Қазақ хандығы. Алтын тақ» көркем фильмінің премьерасын тамашалады.

«Парасатты поэзия» фести­валіне қатысушы ақындар кө­ші үш топқа бөлініп, Сыр бойының барлық аудандарын аралап, жырсүйер қауыммен жүздесті. Айталық, Қорқыт ата мемориалдық кешені, «Бай­қоңыр» ғарыш айлағы, Сығанақ қалашығының орнында болып, сондай-ақ, қазақ әдебиетінің көзі тірі классигі Ә.Нұрпейісов атындағы әдебиет үйіне, жыр дүл­дүлі Нартай Бекежа­нов, дала академигі Ыбырай Жа­қаевтың мұраларына көңіл ау­­дарған қонақтар, алты алаш­­тың анасы атанған Сыр өл­ке­­сінің таңғажайып тарихымен тереңірек танысты. Айта ке­тейік, Түркі жұртына ортақ Қор­қыт абыздың мемориалдық кеше­нінде бауырластардың жүзінен бөлек бір толқынысты байқағандай болдық. Ақындар тобына жетекшілік жасап ке­ле жатқан Шаһизада Әбді­кәрі­мов ағамыз осынау тарихи орынның іргетасы кешегі ке­ңестік кезеңде қаланғанын айтып,  қысқаша тарихынан хабардар етті.

Сыр өңіріндегі өзінше тарихы бар, жүз жырау шыққан киелі мекен – Жаңажол ауылына ат басын бұрған ақындар Дүр Оңғар атындағы ауылдық мәдениет үйіндегі поэзия ке­шіне қатысып, жастайынан өлең-жырмен сусындап өскен ауыл халқының алғаусыз қо­ше­метіне бөленді. Осынау сапар барысында тағдыры әлем назарында тұрған Арал теңі­зінің тарихы  ақындардың жан дүниесін толқытқаны заңды­лық болса керек.  Сол сияқты, Байқоңыр қаласында қолға алынған игі бастамаларға да ри­зашылықтарын білдірді. 

Үш күнге созылған «Парасатты поэзия» халықаралық фестивалінің қорытынды ке­ші  Н.Бекежанов атындағы об­лыстық драма театрында өтті. Салтанатты шарада сөз алған аймақ басшысы Қырымбек Көшербаев жұртының сөзін жүрегімен тербеткен ақындар тілегі Тұран топырағында жыл сайын тоғысатынын атап өтті. Елбасының Рухани жаңғыру идеясының аясында өмірге кел­ген бұл бастаманың түбі бір түркі халқының тарихи, ру­хани болмысын айшықтап, әдебиет әлемінде алтын көпір орнататынына риясыз сенім білдірді. Сондай-ақ, шара аясында Жарасқан Әбдіраштың «Дала, сенің ұлыңмын» атты кітабының тұсауы кесілді.

Осынау шара аясында ақындар көші қалың оқыр­ман­мен жүздесіп, оның бер жа­ғында бір-бірімен етене та­нысып, шығармашылық бай­ла­ныс орнатуға мол мүмкін­дік алды. Әсіресе, Қорқыт ата атындағы ҚМУ және «Бо­лашақ» университетінің сту­денттерімен кездесуде жас тол­қынның өлең-жырға деген өз­геше ықыласын аңғарғандай болдық.

 Сонау Қорқыт бабамыздың қоңыр сарыны қалған сардала – Сыр өңірінде ауыз әде­биеті арқылы саф қалпында сақ­талған кешегі Тұрмағамбет, Дүр Оңғар, Балқы Базар, Нұр­туған, Нартай сынды шайыр­лардың жыр мұрасы бір-біріне ұқсамайтын өзіндік өрнегімен оқшау тұратыны рас.