Сыр бойы

 Жердің жай-күйін, сапасын және өзгерісін бақылау бағытында топырақтың балл бонитетін анықтау, топырақ зерттеу, топырақ зерттеу құжаттамаларын жаңарту жұмыстары жүргізіліп отыр. Топырақтың сапалық жағдайын бағалауда ең алдымен суармалы жерлер аумақтары зерттелуде. Зерттеулер республика көлемінде жер кадастры бағдарламасы негізінде 2004 жылдан бастап атқарылса, оның ішінде соңғы Жер реформасы аясында басымды, қарқынды іске асырылуда. Оның ішінде Қызылорда облысының аумақтары да кезеңімен жоспарға сай зерттеліп отыр.   

Жалпы облыстың 22,6 млн гектар территориясының 5,9 млн гектар аумағы топырақ зерттеумен қамтылған. Оның ішінде 2004 жылдан бері жаңартылған материалдары бары – 1,5 млн гектар, жаңартуды талап ететіні – 4,4 млн гектар. Зерттеу жүргізілген 11,5 млн гектар  аумақтың 919,2 мың гектары (суармалы – 147,5 мың гектар) ауыл шаруашылығы санатындағы жерлер құрамында, 608,5 мың гектары босалқы жерлер құрамында (суармалы – 7 мың гектар) орналасқан.    

Соңғы жылдары топырақ зерттеу шараларының көлемі ұлғаюда, 2017 жылы 195 мың гектар, 2018 жылы  450 мың гектар жерге зерттеу жүргізілді. Биылғы жылдың жоспары бойынша 450,0 мың гектар жер қамтылуы тиіс. Бұл мақсатқа  қаралып отырған қаржы көлемі – 158,4 млн теңге.

Облыста 2004 жылдан бері 1,6 млн гектар аумақта топырақтың балл бонитетін анықтау шаралары жүргізілді. Оның ішінде 2017 жылы – 260 мың, 2018 жылы 319 мың гектар аумақта бонитировкалау шаралары жүргізілді. Ағымдағы жылға 300 мың гектар жер жоспарлануда. Оған 123 млн теңге бөлініп отыр. Зерттеулерді жер кадастры бағдарламасы негізінде, республикалық бюджет есебінен Жер ресурстарын басқару комитеті жүргізіп отыр. Шара түрлері:  

* топырақ зерттеулерін жүргізу (топырақ түрі, құнарлылығы, балл бонитетін анықтау), электрондық картограмма жасау,

* мониторингтеу (топырақтың құ­ра­мындағы өзгерістерді бақылау),

* геоботаникалық зерттеулер (то­пырақтың өсімдік жамыл­ғысы, олар­дың өнімділігі, жайылым­дық­тардың жарамдылығы/тақырлануы туралы), электрондық картограммасын жасау.

Облысымыз шөлді, шөлейтті та­би­ғи климаттық зонада орналасқан болса, оның территориясының топы­рақ жамылғысы негізінен қоңыр, сұр, сұр-қоңыр топырақ түрлері және құм­дар болып келеді. Топырақтың түрлері, орналасқан жерлері және ауыл шаруашылығы алаптарына сәй­кес олардың балл бонитеттері де әр­түрлі. Солтүстік аудандарда (Арал, Қазалы) орташа балл бонитет 3-9 ара­лығында, орталық аудандарда (Қар­­машқы, Жалағаш, Сырдария, Қы­зылорда қаласы) 7- 14 балл, ең жоғары көрсеткіштері оңтүстік аудандарда (Шиелі, Жаңақорған) 14-18 балл.   

Суармалы жерлерді дамыту жөнін­дегі іс-шаралар жоспарының жаңа суармалы жерлердің жобалық алаң­дарын айқындау туралы 1-тар­­мағын орындау мақсатында үсті­міз­дегі жылдың 18-26 қаңтары аралығында арнайы жұмыс тобы барлық аудан және Қызылорда қала­сында іс-сапарларда болды.

Жұмыс тобы аудан, қала әкім­дік­терімен бұған дейін ұсынылған жер­лерді нақтылап, сонымен қатар қосымша жерлерді қосу мүмкін­дік­терін талқылады. Жұмыс барысында облыстағы суармалы жерлер көлемін 300 мың гектарға жеткізу үшін ұсы­нылған 36 мың гектарды ұлғайтуға қосымша учаскелер қа­ралды, орналасуы нақтыланды. Нәти­жесімен 36 мың гектар алқап қо­сымша жер көлемімен 44,5 мың гектарды құрады. 

Бүгінгі таңда 44,5 мың гектар аумақтың карталары, топырақтың сапалық жағдайы, оларда жаңадан топырақ зерттеу жұмыстарын жүргізу қажеттілігі туралы мәліметтер әзір­ленуде.

Сұлушаш АЙТПАЕВА, 

облыстық жер қатынастары 

басқармасының бөлім басшысы.