Сыр бойы

Қасым-Жомарт Тоқаевтың төра­ғалығымен өткен Жоғарғы палатаның отырысында сенаторлар «Қазақстандағы кедендік реттеу туралы» кодексті екі оқылымда қарап, құптады.

Бұл кодекс кедендік төлемдер, са­лықтар, демпингке қарсы, өтемақы баждары туралы ережелерді, сондай-ақ кедендік төлемдерді есептеу, кедендік төлемдер мен баждарды төлеу жөніндегі міндеттердің туындауы мен тоқтатылуын, төлеу мерзімдерін, оларды төлеу және өндіріп алу жөніндегі міндеттің орын­далуын қамтамасыз ету бойынша ереже­лерді реттейді.

Бұдан басқа қазіргі кезде көлік және коммуникация саласындағы уәкілетті орган іске асыратын, Еуразиялық эконо­микалық одақтың кедендік шека­расы арқылы тауарларды өткізудің теңіздегі пунктерінде және өзге де өткізу орында­рында көліктік бақылау функ­ция­ларын Қаржы министрлігінің Мем­лекеттік кірістер комитетіне беру көзделеді.

Құжатта кедендік реттеу саласындағы жаңа басым бағыттар көзделеді. Атап айтқанда, «Кеден декларациясын Кеден органына тиісті құжаттарды ұсынбай электрондық түрде беру мүмкіндігі», «Ке­дендік төлемдерді аванстық төлемдер енгізу арқылы төлеу», «Мемлекеттік орган­дардың ақпараттық өзара іс-қимыл жа­са­уын­да «бір терезе» тетігін пайдалану» енгізілді.

Бұдан басқа кодекс сыртқы эконо­микалық қызметке қатысушылар үшін кедендік баждар мен төлемдер бойынша мерзімді кейінге шегеру тәжірибесін енгізеді. Тауарларды кедендік декларация тапсырғанға дейін шығару мүмкіндіктері кеңейтілген.

Жиында сенаторлар «Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы» кодексті де екі оқылымда қарап, қабыл­дады. Кодекс жер қойнауын пайдалану саласын реттеудің жаңа тәсілдерін көздейді. Құжаттың негізгі жаңалықтары қатарында кен орындары бойынша «бірінші келген инвестор – бірінші алады» қағидатын қарастыратын жер қойнауын пайдаланудың австралиялық моделін ендіруді, пайдалы қазбалардың қорларын есептеудің халық­аралық жүйесіне көшуді, жер қойнауының мем­лекеттік қорын басқару бағдар­ламасын әзірлеуді, жеке адамдардың пай­далы қазбаларды өз бетінше стара­тельдік өн­діруін ендіруді атауға болады.

Сонымен бірге, кодекс жер қойнауын пайдаланудың салдарын жоюды қамта­масыз етудің жаңа тетіктерін енгізу ұсы­нылады, оған сәйкес, жер қойнауын пайда­ланушылар өндіру бойынша операциялар басталғанға дейін жою жоспарын және жою жұмыстары құны­ның бағасын жасауға тиіс.

Жоюды қаржыландыру тәуекелдерін барынша азайту мақсатында жер қой­науын пайдаланушылар қамсыздан­дыруды ұсынуға міндетті. Жер қойнауын пайда­ла­нушы компаниялар жер қой­науын пайдаланудың салдарын жою жөніндегі өз міндеттемелерін орындама­ған жағдайда уәкілетті орган оны содан өндіріп алады. Мұндай тәсіл жер қой­науын пайдалану бойынша операциялар аяқтал­ған кезде экологиялық қауіп­сіздікті қамтамасыз етуге және салдарды уақытылы жоюға мүмкіндік береді, бұл қоршаған ортаның жай-күйіне және халықтың өмір сүру сапасына әсер етеді.

Жер қойнауы саласына қаржы­лан­дыруды тарту процесін жеңілдету шеңбе­рінде несие алу үшін кепілге «жер қойнауын пайдалану құқығын» қою кезінде уәкілетті органның рұқсатын алу қажеттігі жойы­лады.

Сенат отырысында «Кейбір заңна­малық актілерге ақпарат және коммуни­кациялар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» жаңа заң жобасы екі оқылымда қаралып, қабыл­данды. Құжат бұқаралық ақпарат құрал­дары, телерадио хабарларын тарату, ақ­па­раттандыру және байланыс, ақ­параттық қауіпсіздік салаларында қоғам­дық қаты­настарды құқықтық реттеуді қамтамасыз етуге бағытталған.

Заңда ақпарат құралдарының шығын­дарын қысқарту мақсатында уәкілетті органға мерзімді баспасөз басылымының міндетті данасының қағаз нысанын жолдауды тоқтатып, енді тек электрондық нысанда жіберу көзделеді.

Бұдан басқа заңда халықтың тыныс-тіршілігін бұзатын оқиғаларға жедел ден қоюды және оларды уақытылы хабарлауды қамтамасыз ету шеңберінде мемлекеттік органдардың үш сағат ішінде халықты ақпараттандыру міндетін заңнамалық тұрғыдан бекіту ұсынылады.

Ресми хабарларға жатпайтын ақ­паратты беру туралы БАҚ-тың сұрау салуларына жауапты мемлекеттік органдар ол сұрау келіп түскен күннен бастап, 7 жұмыс күні ішінде ұсынуға тиіс болады.

Заң жобасын қорғаған Ақпарат және коммуникациялар министрі Дәурен Абаев зерттеу нәтижелеріне жүгініп, алдағы уақытта қазақтілді ақпарат құралдары сайттарының оқырман­дарының саны бірден бірнеше миллионға көбейеді деп күтіліп отырғанын мәлім етті.

– Біздің соңғы зерттеулеріміз қазақ тілді ақпарат құралдары әлдеқайда жақсы дамып келе жатқанын көрсетуде. Соны­мен бірге, ел Үкіметі биыл «Цифрлы Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасын қол­ға алып, жүзеге асыруға кірісті. Бұл – Мемлекет басшысының тікелей тап­сырмасы. Оның аясында көптеген ауыл­дық елдімекендер жоғары жылдамдықты интернетпен қамтамасыз етіледі. Содан кейін оларда тұратын 2 миллионға жуық азаматқа біздің ақпарат құралдарын ғаламтордан оқып, көру қолжетімді болады. Бұл ретте ауылдағы сол 2 мил­лион қандасымыздың басым көпшілігі, 90 пайыздайы – қазақтілді. Ендеше, олар­дың бәрі қазақтілді сайттар оқыр­манының қатарын көбейтеді деген ойдамыз, – деді министр.

Отырыс барысында сенатор Ә.Нұралиевтің облысаралық, қалааралық және ауданаралық тасымалдауды заңдас­тырудың жаңа әдісін әзірлеу қажеттілігі туралы депутаттық сауалы жария етілді.