Сыр бойы

Жазушының бірінші әйелінің аты – Қаншайым. Ол бір байдың келіні болған көрінеді. Ауылда әскери қызметте жүрген Ғабең Қаншайымды алып қашып, үйіне әкеліп түсірген екен. Көп ұзамай, өзі Орынборға рабфакқа оқуға кетеді де, Қаншайым әке-шешесінің қолында қалады.

Орынборда жүргенінде педагогика институтында оқитын Құсни Яғфарова деген татар қызына ғашық болады. Көп ұзамай екеуі үйленеді. Ғабең Құсни апаймен қырық жыл отасады. Көп сөзі жоқ, ақылына көркі сай, парасаты бір басына жетіп артылатын Құсни әйел ретінде бақытты болды ма, болмады ма, ол жағын тап басып айту қиын. Бірақ, Ғабеңнің барлық еркелігін көтергені – шындық. Жазушыны алақанына салып, аялап өткенін көзкөргендер жыр ғып айтады. Сәбит Мұқановтың үйіндегі Мәриям апайдың сөзімен айтсақ: «Құсни бір аяулы жан еді. Биязы, жібектей есілген, жуас адам еді. Ғабиттің қандай қылығы болса да, үнсіз төзді. Күйеуін балаша мәпелей күтті, бір ауыз қатты сөз айтпады, сөз қайырмады. Тамақты қандай дәмді пісіруші еді, ұстаған дүниесі қандай!.. Жүрген жүрісі білінбейтін, зиянсыз, көнбіс адам болатын. Ғабит не айтса да – заң, түн келе ме, күн келе ме, бір ауыз сөз айтпайтын. Бар дәмдісін аузына тосып, үсті-басын мұнтаздай ғып күтті. Шалбарды үтіктеген кезде су емес, хош иісті әтір құйып үтіктегенді сол Құснидан көрдім».

Құсни апай ақылы да, айласы да бір басына жетіп артылатын парасат иесі болған деп білеміз. Ақын Қадыр Мырза Әли «Иірім» атты естелік-эссесінде де осы Құсни апайдың әйел затының ішіндегі ең бір ақылдысы екенін ашып көрсеткен.

Алайда, жаратылысынан сері, сал Ғабең жас актриса Раиса Мұхамедияроваға ғашық болып қалған. Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі Раиса – Рая Мұхамедиярова Қызылорда өңірінің тумасы. Әкесі Мәжит төре тұқымынан, ал анасы Меңсұлу татар қызы екен. Маңдайға жазғаннан аспайсың деген рас. Әйтпесе, Рая апай өзі түскен шет тілдер институтын бітіріп, ағылшын тілінің мұғалімі болып шыққанда ұлы жазушымен жолы түйісер ме еді, түйіспес пе еді, кім білсін?! Ұлы жазушы мен талантты актрисаның арасындағы драма 1962 жылдан басталады. Араға екі жыл салып, Ғабеңнің қырық жыл отасқан жары Құсни апай дүние салады. Жылға жетпей Ғабең төсек жаңғыртып, өзінен 37 жас кіші Раиса сұлумен шаңырақ көтереді. Бірақ, екеуінің отбасылық ғұмыры баянды болды деу қиын. Оған арадағы жас айырмашылығы, Раиса апайдың өнерден қол үзгісі келмеуі, ал Ғабеңнің оған қарсы болуы ықпал еткен деп топшылауға болады. Айтпақшы, Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсіреповтің арасының суысып кетуіне Раиса апайдың да аздап қатысы болуы мүмкін. Себебі, Сәбең құдасының Құснидың жылы өтпей төсек жаңғыртуын аса құптамаған көрінеді. Тіпті, Ғабең мен Раиса апайдың үйлену тойына да бармапты (той шағындау өтсе керек – Ж.Ә.). Кейіннен де бірнеше рет сөзге келіп қалып жүрген көрінеді. Отырған жерде іліп-шалып, тиісіп отыратын болыпты. Бірақ, бір-бірінен біржола суысып кетпеген. Тағдыр қосты деген сол шығар, бүгінде Мүсірепов пен Мұқановтың музейіне дейін бірге.

Жазушының төртінші және соңғы әйелі – Ғазиза Бисенова. Мамандығы машинистка. Кезінде Мұхтар Әуезовтің машинисткасы болған, Ғабеңмен де шығармаларын басып беріп жүріп табысқан. Бұлар бас қосқанда Ғазиза апайдың жасы алпыстың ар жақ, бер жағында болған.