Сыр бойы

Жалпыға ортақ еңбек қоғамы идеясын құру негізінде Елбасы Жарлығымен қыркүйек айының соңғы жексенбісі "Еңбек күні” болып жарияланды. Мұнда еңбек адамының беделін көтеру, жұмысшылар әулетінің көпжылдық дәстүрлерін нығайту, жас­тарды өндіріс салаларына мейлінше тарту мақсат етіп қойылған.

Біз осыған орай еңбекшілер мүддесін қорғау шаралары жө­­нінде Қызылорда облысының еңбек саласындағы бақылау бас­қар­масының басшысы Нұрлыбек Жолдасбаевпен сұхбаттасқан едік.

– Әңгімемізді еңбек саласындағы бақылау басқармасының ағымдағы жылы атқарып жатқан жұмыстарынан бастасақ...

– ҚызылордаоблысыныңеңбексаласындағыбақылаубасқармасыеңбекқатынастарынреттеусаласындағымемлекеттіксаясаттыіскеасыратынжәнеҚазақстанРеспубликасыеңбекзаңнамасының, еңбекқауіпсіздігіжәнееңбектіқорғаужөніндегіталаптардыңсақталуынамемлекеттікбақылаудыжүзегеасыратынмемлекеттікорганболыптабылады.

Биылғыжылдыңосыуақытынадейінмемлекеттікеңбекинспекциясыменәртүрліменшіктегі 198 мекеме мен кәсіпорынтексерілді. Жалпы тексеру барысында 317 заң бұзушылық анықталып, тексеруқорытындысымен 115 ұйғарым берілді.

МемлекеттікеңбекинспекциясыҚРЕңбеккодексіталаптарыныңбұзылуынажолбергенжауаптылауазымдыжәнезаңдытұлғаларғақатыстыәкімшілікжауапкершіліккетартушараларынқабылдап, "Әкімшілік құқықбұзушылықтуралы” кодексінесәйкес 2014 жылдың 1 қыркүйегіне 4426280 теңгемөлшерінде 123 айыппұл салынды.

– Елбасы тапсырмасына сәйкес бүгінде шағын және орта бизнес нысандарын тексеруге тоқтам жасалған ғой.

– Дұрысайтасыз. ҚазақстанРеспубликасыПрези­дентінің «ҚазақстанРеспубликасындакәсіпкер­лікқызметүшінжағдайдыжақсартужөніндегітүбе­гей­лішаралартуралы» 2014 жылғы 27 ақпандағы №757 Жарлығынасәйкес 2014 жылдың 2 сәуіріненбас­тапшағынжәнеортабизнессубъектілерінетексеружұмыстарынжүргізугемораторийжариялануынабайланыстытексеружұмыстарынжүргізутоқтатылған. Осығанораймемлекеттікеңбекинспекциясыныңмекемелерменкәсіпорындардытексеружұмыстарыбылтырғыжылменсалыстырғанда 49,5 пайызға төмендеді.

– Еңбекшілерге жалақының уақытылы төленбеуі, болмаса қарызға белшеден батып отырған мекемелер мен кәсіпорындардың ахуалы алаңдатарлық жағдай. Осыған қатысты аймақтағы ахуалды айтсаңыз...

– Қазіргітаңдабасқармабасшылығыбасқармағаарыз-шағымдардыңкөптепкеліптүсуінеорайҚызылордаоблысыныңқала, аудандарыменәкімшіліктерініңжанынан еңбек құқығыныңбұзылудеректерібойыншаеңбекдауынақатыстыбітімгершілікпеншешутуралыкомиссияларқұрылып, еңбек инспекциясыменбірлесіпжұмыстаржүргізілуде.

Саяситұрақтылыққакеріәсерінтигізетінжағдайлардыңбірі, өзіңізайтқандай, жұмыскерлергежалақыныңуақытылытөленбеуіболыпотыр. Мемлекеттікеңбекинспекторларыәртүрліменшік­тегімекемелерменкәсіпорындардыҚазақстанРеспубликасыныңеңбекзаңнамаларысақталуынажоспарлы, кешенді, жоспардантыстексерулержүргізіп, жалақыданқарызыбармекемелердіанықтап, мониторингжүргізіпотырады.

Атқарылғанжұмыстарнәтижесіндеағымдағыжылдыңосыуақытынадейін 9 мекемедежұмысшыларалдындағыжалақыданқарызмөлшері 49,3 млн. теңгегетөмендегенібайқалады. Яғни, мемлекеттікеңбекинс­пекциясықабылдағаншараларарқасындабылтырғыжылдыңосыкезеңіменсалыстырғандажалақықарызы 65 пайызға төмендеді. Биылғыжылдың 1 қыркүйегіне 4 мекеменің417 жұмысшыға 21,4 млн. теңге берешекекендігіанықталыпотыр. Былтырғықыркүйекайында 12 мекеме1475 жұмысшыға 61,1 млн. теңгеқарызболғанеді. Соныменбіргежылбасынанберіоблыстықеңбексаласындағыбақылаубасқармасынакеліптүскенжекетұлғалардыңөтініштерінегізіндемемлекеттікеңбекинспекторларыоблыстықпрокуратураменбірле­сіп, ықпалетунәтижесінде 2652 жұмысшының 145,006 млн. теңгеалашақеңбекақыларыөндіріліпберілді.

Облысәкімініңтөрағалығыменқұқыққорғауоргандары, сотактілерінорындатудепартаменті, облыстықбақылаужәнеәлеуметтікқорғаудепартаменті, аудандарменҚызылордақаласыәкімдерінің, сондай-ақ, барлықборышкерлердіңқатысуыменайсайынкеңейтілгенжиналыстарөткізіледі. Кеңесқорытындысыменжұмысберушілергежалақығақарыздардыжоюжөніндеқатаңтапсырмаларберіліп, оныңмерзімдеріқойылғанхаттамалартабысталады.

– Өндірісте жазатайым оқиғалар да болып жатады ғой. Өндірістік жарақат пен кәсіптік аурулардың алдын алу бағытында жүргізіліп жатқан жұмыстар жайлы айтсаңыз...

– Биылғыжылымемлекеттікеңбекинспектор­ларыныңжұмысынәтижесінде 45 жазатайым оқиға тіркелді. Мұның 8-іеңбекқызметіменбайланыстыемес. Еңбекқызметіменбайланыстытіркелген 37 жазатайым оқиғада52 адамзардапшеккен, оның 3-іауыржағдайғаұшыраса, 10-ы қаза болған.

Жүргізілгенталдаужұмыстарыкөрсеткендей, өндірістікжарақаттануларкөпжағдайдамұнай-газ, құрылыс, автокөліксалаларындакездеседі. Жазатайымоқиғалардыңнегізгісебептеріавтокөлікқозғалысыныңережелерінбұзу, қауіпсізжұмыстәсілінеоқытудыңжеткіліксіздігіжәнезардапшегушініңқателігісалдарынанболыпжатады.

Қызылордаоблысыныңеңбексаласындағыбақы­­лаубасқармасы 2014 жылға жұмыс беруші­лер­діңкәсіпорындардағыөндірістікжарақатпенкәсіптікаурулардыңалдыналумақсатындаеңбекжағдайларының еңбек қорғаумемлекеттікстандарттарғасәйкесеріктідекларацияжасаутуралыжоспаркестесіжасалынды. Сенімсертификаттары «Техникавосточноймеждународнойнефти» ЖШС-натапсырылды. Сондай-ақ, "Бүкіләлемдікеңбектіқорғау” күнінеорайұйымдастырған «дөңгелекүстел» барысында «РУ-6» ЖШС, «Авангард» ЖШС «ТорғайПетролеум» БКкомпаниясына табыс етілді.

– «Ұжымдық шарт жасасыңдар!» акциясы аясында өткізіліп жатқан іс-шаралар нәтижесін білсек...

– Елбасының «ЖалпығаОртақЕңбекҚоғамынақарай 20 қадам» аттымақаласыжарияланғанынжақсыбілесіздер. Сондай-ақ, ҚР «Кәсіподақтаржәнееңбектіңреттелуітуралы» Заңы 2014 жылдың шілде айындақабылданды. Негізгімақсат – еңбеккерлермүддесінескергенкәсіпкерлікқолдауынқамтитынеңбекқатынастарыныңтүбіріменжаңаүлгісінжасау.

Баршамызға белгілі, ұжымдық шарт жасалғанда ғана жұмыс берушілердіңде, қызметкерлердіңде тиісті құқықтары менмүдделері заңды құжатпен қорғалады, тәртіпнығаяды, жауапкершілік жоғары­лайды. Осыбағыттаағымдағыжылдыңтамызайыныңбасындақалажәнебарлықауданныңәкімдігінемекемелерменкәсіпорындарғакеліссөздержүргізуарқылыұжымдықшартжасауғаықпалжасап, тиістішараларқабылдаужөніндеөзұсынысымыздыбердік. Сондай-ақ, мемлекеттікеңбекинспециясыменҚРКәсіподақтарфедерациясыоблыстықфилиалыныңөкілдерібірлесеотырып, жоспарланғанкестегесәйкес 22-30 тамыз аралығындақала, ауданәкімдерініңұйымдастыруыменжаппайқұқықтықбілімберумақсатындаеңбексаласындағыжалақыберешегі, жекежәнеұжымдықдаулардыңалдыналу, ұжымдықшарттаржасауқажеттігіжөніндеоқу-семинарларыөткізді. Осыорайдабірайтакететінжайт, Жалағашауданының әкімдігі барлық ауылдық округтергебарып, ұжымдық шартжасауға үлкен ықпалетті. Бұлбастамаөзгеаудандарәкімдігінесабақболуытиіс.

АтқарылғанжұмыстардыңнәтижесіндеҚызылордаоблысыбойыншажұмысістептұрған 6005 мекеменің 4803-де ұжымдықшарттаржасалынды. Оның 1011-і кәсіподақтарұйымымен, қалғаны, яғни, 3792-сі қыз­меткерлерөкілдеріменжасалынған.

– "Еңбек күні” мерекесі еркше жағдайда аталып өтетін болар?

– Әрине. Еңбекадамдарыныңбеделінкөтеруүшінбұлкүнісалтанаттышараөткізілмек. Сондай-ақ, Астанада "ЖалпығаортақЕңбекқоғамынқұру” аттыеңбеккерлердіңреспубликалықфорумыөткізіледі. Бұлсалтанаттышарағабіздіңаймақтанжоғарыкөрсеткіштікәсіпорындардан 13 адам барады дегенболжамбар.

– Әңгімеңізге рахмет.

СұхбаттасқанЕркін ӘБІЛ.