Сыр бойы

Кеше облыс әкімі Қырымбек Көшербаевтың төр­аға­лығымен өткен мәжі­лісте қызылмия өсімдігіне қа­тысты өзекті мәселелер талқыланды.

Қызылмия фармацевтика саласында кең қолданылатыны белгілі. «Алтын тамыр» атанған өскіннің емдік қасиетін ертеден білетін тибеттіктер оны өкпе ауруына дәру ретінде қолданса, Қытай мен Үндістанда жүрек, өт жолдары, асқазан дертін емдейді. Батыс Еуропа елдері семіздіктен арылуға арналған қоспалар дайындауға пайдаланады. Әлемдік нарықта бұл өсімдікке сұраныс артып барады. Көптеген елдерде шикізат қоры азайған, кей елдерде сарқылған.

Облыстық ішкі істер депар­таментінің мәліметіне қарағанда, Сырдария, Шиелі, Жаңақорған аудандары мен Қызылорда қаласында қызылмия тамырын заңсыз жинаудың 39 дерегі тіркелген. Мал жайылымдарындағы өсімдікті техникамен қопарып, көпе-көрінеу әкетіп жатқандарды көрген тұр­ғындар дабыл қағуда. Шаруа қо­жалықтары әкімдіктерден алған ша­бындық, жайылымдық жер учас­келерін нысаналы мақсатқа пайдаланбай, қызылмия жинау­шы­­­­­лар­ға рұқсат берген. Ал тамыр жинаушылар топырақ қабатын аяу­сыздықпен қопарып, табиғатқа зиян шектіруде.

Облыстық табиғи ресурс­тар және табиғат пайдалануды реттеу басқармасының басшысы Е.Бекжанов өсімдіктердің мем­лекеттік кадастрына сәйкес ай­мақтағы мемлекеттік орман қоры жерінен жылына 3378 тонна қызылмия тамырын жинауға болатынын айтты. Қолданыстағы заң­намада мемлекеттік орман қорынан тыс жерлерде қызылмия тамырын жинау тәртібі және олардың төлемақы ставкасы, жауапкершілігі көзделмеген.

Қызылмия тамырын ел аума­ғынан әкетуге уақытша тыйым салу туралы Үкімет қаулысының жобасы әзірленген. Бірақ қабылдануы кешіктіріліп жатыр.

Оңай олжа іздегендер инже­нерлік жүйеге келтірілген суармалы егістік танаптарындағы канал­дар мен су қашыртқыларының бойын бүлдіруде. Мұның соңы топырақтың су және жел эрозиясына ұшырауына әкеп соғады. Облыстық жер қатынастары бас­қар­ма­сының басшысы Ш.Қойшы­баев мия тамырын жинап заңсыз өткізуден түсетін түсім жерді мақсатсыз пайдаланғанға салы­натын 25969 теңге айыппұл мөлшерінен әлде­қайда көп екенін айтты. Сондықтан жер пайдаланушылар айыппұлды төлеп, жерді басқа мақсатқа қолдануын жалғастырып отыр.

Мия тамырын өңдейтін Жалағаш пен Шиелідегі зауыттардың иелері қажетті жер телімдерін бірнеше мәрте қадағалаулар нәтижесінде алып отыр. Компаниялар өз сұраныстарын мияны егу арқылы қамтамасыз ету керек.

Мәжілісте Ауыл шаруашылығы министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетінің бас сарапшысы Ж.Атымтаев қызылмия тамырын шетелдерге шығаруға тыйым салуға орай атқарылып жатқан жұмыстарды баяндады. Сарапшының сөзіне қарағанда бұл мәселенің біраз кешуілдейтін түрі бар. Осы орайда облыс әкімі уақытша тыйымды созбалаңға салу жағдайды күрделендіре түсетінін айтты.

Облыс прокуроры С.Нұрпейісов жер қойнауына зиян келтіріп, дәрілік өсімдікті рұқсатсыз жинаудағы заңсыздықтарға тосқауыл қоюдың заңдық нормаларына тоқталды. Ең алдымен жерді мақсатсыз пайдаланғандар ескертуден кейін де әрекетін жалғастырса, әкімдік оны сот арқылы қайтарып алуға құқылы. Қараша айында прокуротура қызметкерлері қызылмия тамырын заңсыз жинаушылар ісіне түпкілікті құқықтық баға беруге арналған үйлестіру кеңесін өткізбек.

Мәжіліс қорытындысында аймақ басшысы республика аумағынан қызылмия тамырын әкетуге тыйым салу туралы Үкімет қаулысының шығуына ұсыныс беру, құқық қорғау органдарымен бірлесіп іс-шаралар әзірлеу туралы тапсырма берді.

Гүлжазира ЖАЛҒАСОВА.