| « Қараша 2024 » | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Дс | Сс | Ср | Бс | Жм | Сб | Жс |
| 1 | 2 | 3 | ||||
| 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 |
| 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 |
| 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 |
| 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | |
СЫРДАРИЯ
Қазақстан Жазушылар және Журналистер одағының мүшесі, көптеген жыр жинақтарының авторы, бірнеше республикалық поэзия мүшәйраларының иегері, танымал қаламгер жерлесіміз Шәмшия Жұбатова өткен күзде шығармашылық сапармен Сыр бойына келді. Шәмшия Нұрсұлтанқызы Қазалы, Арал, Қызылорда, Шиелі аймақтарында болып, жаңа кітабына материалдар жинақтады. Облыстың телеарналарында келешектегі шығармашылығы жөнінде сыр шертіп, аудандық кітапханаларда өз oқырмандарымен жүздесті. Арқалы ақын Жетісудағы жолсапарда дүниеге келген туған жер туралы жаңа дастанын аяқтады. Төменде дастаннан үзіндіні жырсүйер қауымға ұсынып отырмыз.
Армысың, Сырдың елі, жырдың елі,
Төбеңде қалықтайды нұрдың өңі.
Дүрсілі жүрегімнің діріл қағып,
Өзіңе еріксізден бұрды мені.
Дария дүрілдетті ағысты әнін,
Айтумен ғашықтардың табысқанын.
Ағыстар азаматтық әнін айтты,
Абыржып, ұсынумен пәк ұстамын.
Батқан күн ұясында қызарды шын,
Көңіл-тау, қас-қағымда ұзарды ұшың.
Тасбөгет, тепсінумен, өксік үнмен
Мен келдім, бөгетіңді бұзармысың?
Көтердің келген сәтте шоқтығымды,
Лақтырып мен де кеттім оттығымды.
Шайқалған ұлан тойдан туған өлке,
Баса алмай жатырмысың тоқтығыңды?
Перзенті туған жерсіз жүре ала ма,
Мен келдім сағынышпен Сыр-анаға.
Ақынды аялаған алтын елі,
Соқпаса алақанын тұра ала ма?
***
Қызылорда, жайлаған ен қонағын,
Танысайық, Тәтеңіз мен боламын.
Жолаушысы бір айда он қаланың,
Ұшамын деп қанатты қомданамын.
Толғау күткен тоқсан ел толықсиды,
Ойланамын, өйткені, толғанамын.
Қоңыраудың күмбірлеп бір сыңғыры,
Терістіктің тамылжып тылсым қыры,
Айқас кірген алаңға айтыс келді,
Жүректердің жылжумен жүрсін нұры.
Сәйгүлігі танаптың барады ағып,
Сүйретіліп қалмасын құр шылбыры.
Парша, жібек маталар пәршеленген,
Жылу күтіп тұрғанда бар сәлемнен.
Бас көтере алмаған бақбақ гүлің
Үлпілдегі ұшады барша әлемнен.
Шетте жүрген тілеулес қызың едім,
Аппақ таңды өзіңде қарсы алам мен.
Тон бар ма екен арулар оранбаған,
Сусамыр боп тұрғанда сораң далам.
Алыстағы ауылдар, сағыныппын,
Ақ сарай боп көрінді қораң маған.
Сырдария толқынын бір көрем деп,
Шағаласы Оралдың оралмаған.
Шаңқылдады шабыттың шағаласы,
Балқантаудың биіктеп бағанасы.
Қорқыт ата қобызы сарнайды ылғи,
Табылмастан қойғанда баламасы.
Роза бұлбұл тоқсанда қош бол деген,
Жан сарайлы қазақтың ақ анасы.
Сен артықсың «Самара-городоктан»,
Шілде күйді, ақ түсті борады аспан.
Төл өнердің төріне шыға келді
Мәдина қыз ән шырқап қора жақтан.
Қарашаның қақпасын орап ақпан,
Тоқсан жолдың бойынан торап аққан.
Талғам, шіркін, оп-оңай табылар ма,
Елің болса өзіңді сағынарға.
Қою түнде құс жолын көп көремін,
Әз арманның арнасы ағыларда.
Астанаға ең алғаш орда қылған
Шіркін, біздің қазақтың бағы бар ма?!
***
Қызылорда. Алаңда қырмызы гүл,
Жеңіл көлік барады жүргізіп ұл.
Таныдың ба, өткінші? Танымадың,
Саңқылдатып сөйлейтін Сыр қызы бұл.
Күн көрінді, қарасаң, аумақтардан,
Шуақтары алысқа саулап барған.
Ғасырымнан айбынам, неге екенін,
Ғимараты өсетін қаулап, қарғам.
Данышпандық танытса даналығын,
Еске түсіп кетеді бала күнім.
Қызылорда, таңертең келдім саған,
Есту үшін ел жақтың жаңалығын.
Көңіл күйі құйқылжып көп теректен,
Қанаттары сусылдап кептер өткен.
Нартай ақын сырнайын созып тұрды,
Мақамының шертіліп шектері еппен.
Ол күйлерге бұл күйлер ауысты енді,
Құлағыма сол тұстан дауыс келді.
Дыбыс, дыбыс... бейне бір жатқан сынды
Сауысқандар сабалап сауыс көлді.
Жастық күндер, қайдасың шамшырақты,
Кімге қойсам болады сан сұрақты?
Таң лебіне, күз ғой бұл, тоңазыдым,
Жаяу жүрдім аралап жаршы бақты.
Дидарымды салқын жел өбіп ағып,
«Өлмегенге... жолықса өлі балық».
Қызылорда, мен саған келіп қалдым,
Дарияңнан кетуге көбік алып.
***
Бақилықтың қайтеміз көк тақтасын,
Ақын жүрек соғуын тоқтатпасын.
Сыр өзені, өзіңе келіп тұрмын
Отыз түсті орманым от таққасын.
Бақытты екен адамзат мұңы барда,
Үндемессің жанарың жұмыларда.
Қанжығасы майланған қайран өмір
Ертең ұшақ. Кеше есек. Бүгін арба.
Тұңғиықтан тербелген тылсым әнім,
Нысанаға назы бар құлшынамын.
Аярлықтың тезіне жүз берілмей,
Сатқындықтың өзіне мың шыдадым.
Қайнайды өмір бу ұшып қақпағында,
Алтын жүзік жатады ақпа құмда.
Асфальт көше бойында бір Бақыт жүр
Сәбилердің шимайлы шатпағында.
Елім қайтқан «алқакөл, ақ табаннан»,
Соның бәрі қанатты қақпағаннан,
Көкте бұлттың бөгеліп тұрғандығы,
Ақша қарды аямай таптағаннан.
Аппақ күміс құйылса ақ самайға,
Шешен көңіл шер айтып қақсамай ма?
Менің мұңым мұнартып бара жатыр,
Басылмаған толғағы тоқсан айда.
Көшелерге бұрылып қапылыстан,
Аққуымын Аралдың жатып ұшқан.
Былқылдаған саздарға батып кетсем,
Керек болар секілді батыл ұстам.
Соқ, соқ, жүрек. Лүпілде,ауырмағын,
Жүрек тұсы сыр берсе – бауырға мұң.
Ақын кеуде шынайы сөз сөйлесе,
Жайсаң күндер шырқатса сәуірлі әнін.
***
О бастан құмар емен атаққа мен,
Шайырмын, жақын емен шатаққа мен.
Мейірбан жүрегімнің арқасында
Достастым патшамен де, жатақпенен.
Медальға толтырмадым омырауды,
Онсыз да өмір бізде қоңыраулы.
Жадырап тау үстінде жүргенімде,
Күн озды, Апта жылжып, Өмір ауды.
Кеткенмін жалауымды қадап тауға,
Сондықтан кенде емеспін мадақтауға.
Бауырында көкшіл түсті кеңістіктің
Арманым Алты алашты адақтауда.
***
Бас тарта ма есті адам бастамадан,
Тоқтай көрме, алға бас, саспа, қадам.
Күндер өтті, апта өтті, айлар өтті,
Жұмсақ көпшік басына жастамаған.
Жел өтінде жүргенде желбіреумен,
Жолдар, саған ризамын тастамаған.
Қыс та жетер күртігі күртеленіп,
Жылу іздеп кетерміз күркеге еніп.
Күзге қолым жетті ғой енді ғана,
Желтоқсаннан қайтеміз үрке беріп,
Бағы аунаған басынан бақ едім мен,
Жұпар көңіл қайтадан тұр көгеріп.
Баққа ұқсаймын басынан бағы аунаған,
Оған куә жұлдызды анау ғалам.
Сәби күнді аңсаумен жүргенімде,
Бүлдіршіндер жүгірді сан ауладан.
Аппақ таңның ақ жібек қанатында
Арман күндер барады алаулаған.
Жүрем, жүрем, қайтадан кері кетем,
Менің барлық қылығым серіге тең.
Атқа міндім жалы бар, құйрығы бар,
Күміспенен күптелген, ері бөтен.
Ай мен Күнге телміріп шаршап жүрсем,
Олар маған мәңгілік Серік екен.
Талмаусырап естіліп көктем әні,
Күз айының жолда жүр өкпегі әлі.
Қарашаның ешкімге реніші жоқ,
Жетер, жетер бір күні көпке мәні.
Бұл әлемде булыққан әуен бар-ау,
Саусақтарым, жақында шекке, кәні.
Соқпақтарым, сен де көп соқталама,
Ойлы өзендер, сөйлеуге оқтала ма?
Қалықтаудан қанатым шаршамады,
Мені көріп тұрмысыз топтан, аға!
Білесіз бе, көбіне жаным жалғыз,
Жолдар жатыр бөлінген көп қалаға.
Үмітімнің үкісі бұлғақтады-
Жеткізуге жан сырын тіл қатқаны.
Кірпігімнің түбінен жыл аунады,
Жанарынан жанымның жылға аққалы.
Жүреді ылғи қалықтап бұл мекенде –
Сұлулықтың сезімтал сымбатты әні.
***
Сыр бойынан су ішкен сұңғыламын,
Домбыра деп қалыппын Мұң құлағын.
Жасыл шырша құрылса желтоқсанда,
Мен болармын жеткізер жылдың әнін.
Арыстандар ақырып айға шауып,
Білмей әлі жатқандай бұл күн әлін.
Шымшық күндер, сезімді шымшылаған,
Қабақ түймей сен де бір күлші маған.
Мінеуменен жүреді міншіл әман,
Сынауменен жүреді сыншыл ағам.
Бақыт барын аяулы бақ ішінде
Серуенде жүргенде білсін адам.
О, күндерім, сен-дағы күреңітпе,
Сан мың садақ иілді бір елікке.
Ойын-сауық ішінде миллион сомдық
Жадырап та қарайсың, түнеріп те.
Балқантаудың басынан тас домалап,
Көкшетаулы көңілдің кірі еріп пе?!
Қайран кештер, өтінем, қызармағын,
Басын бұрып алайын жүз арнаның.
Бала сүйіп, жар құшып жүргеннен соң,
Айтпай жүрген жандармыз біз арманын.
Қысқы күннің тәулігі секілденбей,
Қызу күндер, жақсы еді ұзарғаның.
Толса деумен дүние ізгілікке,
Отырғанбыз жігіттей біз күлікке.
Қарашаның қанаты қалқығалы
Тырналардың тармағы тізді нүкте.
Салқын аспан көгіне көп қарадық-
Жапырағын байлаған күзгі үмітке.
***
Шейіттерге толғанда жер бедері,
Бейіттерге тұнғанда жер кемері,
Тыныштықтың қанаты сермеледі,
Тербеледі дүние, тербеледі.
Сәлем жолдап тұрғанда ақпа құстан,
Берекелі баулардан бақбақ ұшқан.
Қарағайлар бауырын қаптап ұстам,
Шартарапқа жарқылдап шақпақ ұшқан.
Желке шашын сәнқойлық тарақтаған,
Арық көрдім сулары әрі аттаған.
Езуінде ұлы өмір ен Тірліктің
Күліп келе жатады қарап маған.
Ақ нұрымен дария дірілдеді,
Толқу көрдім толқынның біріндегі.
Сайын дала сүрленген Сыр бойының
Сәйгүлігі қашан да сүрінбеді.
***
Гуілдеші, көңілдің күзгі алаңы,
Аралайық асықпай біз қаланы.
Тыншымады бір құсым тұғырында,
Қайран жүрек сыр беріп сыздағаны.
Жүрек, жүрек, сен енді жүк көтерме,
Күрсініс көп көңілді күпті етерге.
Тағдырымның кигенмін ақ жейдесін,
Өлең жазған парағын бүктетерде.
Жүрек, жүрек, қайтадан сыздамады,
Ағытылып кеткенде Мұз бағаны.
Ҹҫармысығ, алдымнан шыҫармысығ,
О, даланың жайқалған ізгі алабы.
«Жақсықылыш» көрсем деп Тұз қаланы,
Табанымның жөн бе еді қызбағаны?
Ержеткізген өлкеге, тербеткізген
«Бес!» деп қана қоямыз біз бағаны.
Сұрапыл күн, сұңқылдай бердің неге,
Барымтаға барымды бердім деме.
Бойды тіктеп, құлашты кере жайып,
Күншығысқа қолыңды кердің, дене!
Соқпай кеткен қаншама туысым көп,
Көрдім деме сен мені, көрдім деме!
«Құмкөл» тұсы естіртті майлы дыбыс,
Майлы дыбыс, жаныңа жайлы дыбыс.
Мұнайыңды түгенде, Қызылорда,
Алақанға түскенде айлық ырыс.
Жағалауда тамырлы тал шұбады,
Күй деп тыңдап көргенім ән шығады.
Жанарымның аумағын жарық тіреп,
Жиде ағашы жұпарға малшынады.
Қызылорда, не деген пәк қаласың,
Таңырқадың қақпаңды қақпағасын.
Дарияның дірілі тарқамады,
Сыр бойына сырыңды сақтағасын.
Қызылорда, не деген ақ қаласың,
Көп қаладан көп болар бақталасың.
Мен өзіңнен қалайша кеткем ұзап,
Қалың ойдан қара бұлт қаптағасын.
Жырау қала, сал менен сері қала,
Саған арнау айтамын, бері қара.
Бар байлығы қазақтың жүрегі мен
Бар байлығы қазақтың жері ғана.
Тұлпарым ең сен менің, сұңқарым ең,
Мың сауалдан қай кезде бұлтарып ең?
Кең көшенің бойында көп жолықтым
Майқанова апамның ұрпағымен.
О, не деген көп еді жарық шамы,
Жұлдыздарға қосылды барып саны.
Өзіңде өткен, ей қала, өзіңде өткен
Ғашықтардың ынтызар ғаріп шағы.
Дәл осындай іздегем бір қаланы,
Сені көрсем жүрегім нұрланады.
Сәулетіңе сән қосқан бұл шағыңда
Көңілімнің сарайы сырланады.
***
Бегім ана бейнесі сұлбаланып,
Аңыз айтты тереңнен тұлғаланып.
Қызылқұмның қырына су тасыды,
Қарлығаштар қанатын бұлғап алып.
Құмдар қарсы жылжыды бар ағынға,
Қия тұсы қарайған Қарақұмда.
Балдәуренді бал шақтың елесі бар,
Танаптағы жолдардың тарабында.
***
Әнің қалай, Шиелі, сәнің қалай,
Жақын едім о бастан жаныңа бай.
Ат терлетіп алыстан келгенімде,
Қыдырыстап кетіпсің, жаным ағай.
Айдын көрдім мен сенен ақтарылған,
Құсни сәлем оқыдым хаттарыңнан.
Күле қарап алдымнан тұра қалдың
Күн сәулесі қонақтап бақтарыңнан.
Жан жамалы жаныңда жиектелген,
Иықты елсің ернеуі иектелген.
Жүрек тұсың жабығып тұрған сәтте
Мен емес пе ем бір жақтан сүйеп келген.
Сыр бойының елі едің сырың асыл,
Кенеріңе сен бәлкім ұрынасың.
Бетпақдала беткейін бетке алғанмен,
Жырақтарға бір күні жырыласың.
Жырақтама, өтінем, жырақтама,
Арна тауып беремін бір аптада.
Қазақы елдің мінері пырақ қана,
Тұран таудың басына тұрақта да.
Өтіп жатқан өмір ғой, жыл баяғы,
Мезгіл атты құм сағат кімді аяды?
Сені көрсем, Шиелі, ұйықтаған
Сағынышым тағы да ұлғаяды.
О, Шиелі, шиеңді сақтадың ба,
Жемісіңді татайын ақпа құмда.
Жылы жүзбен келдің де, жөн сілтедің,
Жол үстінен жол іздеп жатқанымда.
Шәмшия Жұбатова.
Едел-Жедел
12 мамыр 2020 г.
2 099
0
12 мамыр 2020 г.
1 920
0
12 мамыр 2020 г.
1 610
0
12 мамыр 2020 г.
1 764
0
12 мамыр 2020 г.
1 886
0
12 мамыр 2020 г.
1 626
0
12 мамыр 2020 г.
2 092
0
12 мамыр 2020 г.
1 665
0
12 мамыр 2020 г.
1 651
0
12 мамыр 2020 г.
1 764
0
Күнтізбе
© 2019. Құқығымыз толыққанды қорғалған. Материалдарды пайдаланған жағдайда сайтқа және авторға сілтеме жасау міндетті.
Меншік иесі: «Сыр медиа» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі.
Облыстық «Сыр бойы» газеті редакциясы.